एजेन्सी। क्रिकेटको लाइभ खेल देखाइरहेका टेलिभिजन च्यानलहरूको जे डर थियो आखिर त्यही भयो । भारतीय टिम टी–२० विश्वकपको सेमिफाइनलमा पुग्न सकेन । यसबाट भारतीय फ्यानहरू निराश मात्र छैनन्, खेलको विज्ञापन स्लट किन्ने र बेच्ने एजेन्सीहरूको पनि होस गुमेको छ। 

यसरी विज्ञापन एजेन्सीवालाको कारण स्पष्ट छ, सुपर–१२ खेल्ने देशको कुल जनसङ्ख्या १९९ करोड छ । जसमध्ये १३५ करोड जनताको देश भारत नकआउट राउन्डमा पुग्न सकेन । अर्थात् जनसङ्ख्याको हिसाबले ६७ प्रतिशत हिस्सा भएको देश बाहिर छ ।

प्रतियोगितामा सेमिफाइनल र फाइनल सहित ५ खेल खेल्न बाँकी छ । यो डर छ कि यी बाँकी खेलहरूको टिभी र डिजिटल दर्शकहरूमा ५० प्रतिशत गिरावट आउन सक्छ। जसका कारण खेलको समयमा टिभीमा देखिने विज्ञापनको व्यापारलाई करिब १ हजार करोड रुपैयाँको झट्का लाग्न सक्छ । यो झटका कसलाई लाग्छ भन्ने जान्न यी कुरा बुझौँ :

आइसिसी हाल सुरक्षित 

टिम इन्डियालाई बहिष्कार गरे पनि आईसीसीलाई अहिले कुनै ठुलो झट्का लागेको छैन। आइसिसीले सन् २०१५ देखि २०२३ सम्म आफ्ना सबै टूर्नामेन्टको प्रसारण र डिजिटल अधिकार स्टार इन्डियालाई १४.८ हजार करोडमा बेचेको थियो। जसमा एक दिवसीय विश्वकप (२०१५, २०१९ र २०२३), टी-२० विश्वकप (२०१६, २०२१ र २०२२), च्याम्पियनसिप ट्रफी र आइसिसी टेस्ट च्याम्पियनसिपको फाइनल समावेश छ।

स्टार इन्डिया पनि घाटामा छैन

आइसिसी खेलहरूको वर्तमान आधिकारिक प्रसारण अनुमति प्राप्त कम्पनी स्टार इन्डियालाई पनि अहिले कुनै क्षति सहितको झटका लाग्न सक्ने अवस्था छैन। स्टार इन्डियाले यस टी-२० विश्वकपको विज्ञापन स्लट करिब डेढ दर्जन खरिद एजेन्सीहरूलाई बेचिसकेको छ। खरिद एजेन्सीहरू ती कम्पनीहरू हुन् जसले प्रसारणकर्ताहरूबाट विज्ञापन स्लटहरू खरीद गर्छन् र म्याचको समयमा आफ्ना उत्पादनहरू विज्ञापन गर्न चाहने कम्पनीहरूबाट बुकिङहरू लिन्छन्।

स्टार इन्डियाका एक अधिकारीले नाम न छाप्ने सर्तमा दिएको प्रतिक्रिया उद्धृत गर्दै भारतीय सञ्चार संस्था भास्करले लेखेको छ कि सन् २००७ एक दिवसीय विश्वकपदेखि हामीले थाहा पायौँ कि टिम इन्डिया प्रतियोगिताको नकआउट राउन्डभन्दा अघि नै बाहिर हुन सक्छ। त्यसैले हामी विज्ञापन स्लटहरू बचत गर्दैनौँ। सन् २००९, २०१० र २०१२ को टी–२० विश्वकपमा पनि भारतीय टोली नकआउट राउन्डमा पुग्न सकेन । यसले यसलाई अझ पक्का बनायो कि हामीले प्रतियोगिता सुरु हुनु अघि धेरै जसो स्लटहरू बेच्नु पर्छ।

खरिद गर्ने एजेन्सीहरू नाफा देख्न नपाउने 

टिम इन्डिया विश्वकपबाट बाहिरिएपछि खरिद गर्ने एजेन्सीहरूलाई सबैभन्दा ठुलो झट्का पर्नेछ। भारतीय टोली सेमिफाइनल वा फाइनलमा पुगेमा त्यसको बदलामा ठुलो नाफा कमाउने आशामा खरिद गर्ने एजेन्सीहरूले १० देखि १५ प्रतिशतसम्म स्लट राखेका थिए । तर, अब यस्तो हुने छैन।

भारत बाहिर भएकोले यी प्रिमियम स्लटहरू अब बेचिने छैनन् वा तिनीहरूले कम मूल्य पाउनेछन्। भारत सेमिफाइनलमा नपुगेकाले सबै खरिद एजेन्सीहरूको संयुक्त नाफा ७ सय देखि १ हजार करोड रुपैयाँले घट्ने अनुमान गरिएको छ । अर्थात् खरिद एजेन्सीको नाफा ३८ देखि ५५ करोड रुपैयाँसम्म कम हुन सक्छ ।

आइसिसीले आगामी चार वर्षसम्म घाटा भोग्न सक्छ

आइसिसीले सामान्यतया ८ वर्षको लागि प्रसारण/डिजिटल अधिकार बेच्दछ। यस पटक (२०२४ देखि) उसले आफ्नो ४ वर्ष पुरानो साइकलको अधिकार बेच्ने प्रयास गरिरहेको छ । आईसीसीलाई ८ वर्षसम्म ठुलो बोली नआउने डर छ र यदि दुई भागमा बेच्यो भने ठुलो आम्दानी नहुन सक्छ । तर, यस टी–२० विश्वकपबाट टिम इन्डियाको छिट्टै बाहिरिएपछि मूल्यमा गिरावट आउने सम्भावना छ । यो गिरावट १० देखि २० प्रतिशतसम्म हुन सक्छ।

आईसीसीलाई आइपिएलबाट कठिन चुनौती 

यस पटक आइपिएलले आईसीसीलाई प्रसारण अधिकार बेच्ने कठिन चुनौतीको सामना गरिरहेको छ। एकातिर आइसिसीले सन् २०२४ देखि २०२७ सम्म हुने आफ्नो इभेन्टको अधिकार बेच्न खोजिरहेको छ भने अर्कोतिर भारतीय क्रिकेट कन्ट्रोल बोर्ड (बीसीसीआई)ले २०२३ देखि २०२७ सम्मको आइपिएलको अधिकार बेचिरहेको छ ।

आइपिएलको फाइदा यो हो कि यो लिगमा कुनै पनि टोली जितोस् वा आउट होस्, दर्शक घट्दैनन्। आइपिएलका सबै टिमको फ्यान फलोइङ देशभर छ । यसको विपरीत, यदि भारतीय टोली आइसिसी इभेन्टमा फ्लप भयो भने, प्रतियोगिता फ्लप हुने खतरा पनि छ।

अर्को सिजनबाट आइपिएलमा खेलको सङ्ख्या ६० बाट बढेर ७४ हुनेछ । यसका लागि बीसीसीआईले करिब ५० करोड डलर (३५ हजार करोड भारतीय रुपैयाँ) पाउने विश्वास गरिएको छ । पछिल्लो पटक बीसीसीआईले पाँच वर्षका लागि आइपिएलको अधिकारका लागि १६ हजार ३४७ करोड भारतीय रुपैयाँ पाएको थियो।

अहिले आइपिएल र आइसिसी दुवै इभेन्टको अधिकार स्टार इन्डियासँग छ तर आइपिएल राइट्सको मूल्य दोब्बरभन्दा बढी भएकाले यस पटक दुवै राइट्स कुनै एक कम्पनीले किन्न सक्ने सम्भावना छैन ।