काठमाडौँ । चीनको अन्तरिक्ष कार्यक्रमले यो देखाइरहेको छ कि सैन्य र वैज्ञानिक अन्वेषणमा अब अमेरिकालाई उछिन्ने सम्भावना छ। चीनले जुलाई २३, २०२१ मा चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको स्थापना भएको १०० औँ वार्षिकोत्सवको अवसरमा अन्तरिक्षमा समेत दर्शनीय योजना बनाइरहेको छ। 

यसका लागी चीनले जुन १७ तारिख बिहीबार तीन अन्तरिक्ष यात्री आकाशमा पठाएको छ। जो अब चाँडै सञ्चालनमा आउने अन्तरिक्ष कमान्ड मोडलमा बसोबास गर्नेछन्। चिनियाँ अन्तरिक्ष स्टेसन निर्माणको काम पुरा गर्न जुन १० मा नै उत्तरी चीनको ताई युआन उपग्रह प्रक्षेपण केन्द्रबाट धेरै स्याटलाइट त्यता पठाइसकिएको छ। यी मध्ये एकले पृथ्वीको नजिकै रहेका खगोलीय पिण्डलाई ट्र्याक गर्ने गरी डिजाइन गरिएको छ।

सन् १९५० दशकको मध्यतिर चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सीसीपी) का अध्यक्ष माओले घोषणा गरे, "हामी पनि स्याटलाइट बनाउने छौँ।" उक्त घोषणापछि, चीनले आक्रामक रूपमा पूर्व सोभियत सङ्घ र संयुक्त राज्य दुवै अन्तरिक्षमा प्रतिस्पर्धा गर्न थाल्यो। चिनियाँ अन्तरिक्ष कार्यक्रम, "दुई बम, एक उपग्रह" परियोजना, आफ्नो स्थापनादेखि नै सीसीपीको केन्द्रीय सैन्य आयोगको नेतृत्वमा राखिएको थियो, जसले अन्तरिक्षमा आफ्नो गतिविधिहरूको सैन्य झुकावलाई जोड दियो।

विगत केही वर्षहरूमा चीनले धेरै अन्तरिक्ष दृश्यहरू प्रदर्शन गरेको छ। सन् २०१८ मा यसले अन्य अन्वेषक भन्दा बढी प्रक्षेपणहरू गरेर आफ्नो अन्वेषणमा बलियो स्थान बनायो। चीनको "चाङ्" अन्तरिक्ष यान चन्द्रमाको अँध्यारो भागमा  जनवरी २, २०१९ मा अवतरण गर्‍यो। अमेरिकाको नेशनल एसोसिएसन अफ स्पेस एडमिनिस्ट्रेशन (नासा) को प्रशासक जिम ब्रिडनस्टाइनले समेत चिनियाँ उपलब्धिको प्रशंसा गरेका थिए। 

सन् १९९३ मा स्थापित चीनको नेशनल स्पेस एडमिनिस्ट्रेशन (सीएनएसए) ले हालसालै गत मे १५ मा तारिखमा मङ्गलवारमा ल्याण्ड रोभर लेजरको अवतरण गराएर अन्तरिक्ष विजयको अर्को शृङ्खला पुरागर्यो।

कम्युनिस्ट चीन अन्तरिक्ष अन्वेषणमा अमेरिकाको नेतृत्वलाई प्रत्यक्ष चुनौती दिइरहेको मात्र छैन; यसको अन्तरिक्ष योजनामा ​​एक महत्त्वाकाङ्क्षी सैन्य आयाम पनि देखिन्छ। जसको धेरैजसो सामग्री सीसीपीको पीपुल्स लिबरेशन आर्मी (पीएलए) द्वारा नियन्त्रण गरिएको छ। यी पीएलए कार्यक्रमहरूमा काउन्टर-स्पेस हतियार प्रणालीहरूको एक विशाल रकेट सामेल छ जुन अमेरिकी अन्तरिक्ष सम्पत्ति ह्रास गर्न वा नष्ट गर्न डिजाइन गरिएको हो। 

यी पीएलए हतियारहरूमा स्याटलाइट र एन्टि स्याटलाइट (एएसएटी) क्षमता सामेल छन्। जसले अमेरिकी सेनाका अमेरिकी अन्तरिक्ष गतिविधि रोक्न सक्छन्। चिनियाँहरूले सन् २०१५ मा नै अमेरिकी अन्तरिक्ष बलको समकक्ष हुने गरी पीएलएको सैन्य रणनीतिक बल स्थापना गरिसकेका छन्।

चीनको अन्तरिक्षमा आफ्नो उपकरणहरूको गर्ने कार्य जारी छ। आगामी वर्षसम्ममा अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेसन पूरा गर्ने योजना बनाइसकेको छ। यो हाल रुस वा अमेरिकाले बनाएको भन्दा फरक प्रकारको अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेसन हुनेछ। चिनियाँ अन्तरिक्ष विशेषज्ञहरूले युरोपियन अन्तरिक्ष सङ्घ प्रतिनिधिहरूसँग चीन र युरोपबिच अन्तरिक्षमा सहकार्य गर्न सक्ने तरिकाहरू पत्ता लगाउन धेरै पटक भेट गरिसकेका छन्। 

युरोपेली अन्तरिक्ष यात्रीहरू पहिले नै आफ्नो चिनियाँ समकक्षीहरूसँग उडान मा सामेल गर्न इच्छुकता व्यक्त गर्दै छन्। चीनले पनि अब ग्लोबल पोजिशनिंग सिस्टम (जिपिएस) को आफ्नै बराबर बनाएको छ, जसलाई बिदाउ (उत्तरी डिपर) उपग्रहहरूको नक्षत्र भनिन्छ। यो प्रणालीले चिनियाँ सैन्य योजनाकारहरूलाई चीनको राष्ट्रिय सिमानामा विदेशी सैन्य सम्पत्तिहरूको आवागमन ठिकसँग रेकर्ड गर्न सक्षम गर्दछ। 

छिमेकी देशहरू जस्तै भारतसँग धेरै सीमा विवादहरू कायम रहेको चीनलाई बिदुउले समुन्द्रमा विशेष गरी दक्षिण र पूर्वी समुद्री टापुहरूमा अमेरिकी नौसेनाको आवागमनलाई पनि नजिकबाट अवलोकन गर्दछ।