काठमाडौँ। अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिमा अहिले अमेरिका र चीनबिचको 'प्रोक्सी वार' फेरी केन्द्रमा छ। अमेरिका ताइवानलाई चीनबाट अलग्याएर जसरी खेल; जित्ने योजनामा लागेको छ त्यसै गरी चीनले उसको नाकैमुनि अर्थात् क्युबामा आफ्नो अखडा तयार गर्ने कामको थालनी गरेको छ।

क्युबाले यस साता चीनको बेल्ट एन्ड रोड (बीआरआई) ऊर्जा साझेदारीमा हस्ताक्षर गरेको छ। जसबाट बेइजिङले नवीकरणीय ऊर्जामा ध्यान केन्द्रित गरी सो टापुको ऊर्जा उद्योगमा लगानी गर्ने अपेक्षा गरिएको छ। यसरी क्युबा पनि चीनको बेल्ट एन्ड रोड परियोजनामा समावेश हुनुको अर्थ हो चीन अमेरिकाको आँगनमै पुग्नु। किनकि क्युबा अमेरिकी राज्य फ्लोरिडा भन्दा ९० माइल मात्र टाढा छ।

चीनका लागि क्युबाका राजदूतले भने कि सम्झौताले बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभमा आफ्नो देशको प्रतिबद्धतालाई अनुमोदन गर्‍यो र साझा मुनाफाको सिद्धान्त अन्तर्गत आर्थिक आदानप्रदानका लागि एक अन्तर्राष्ट्रिय मेगा प्लेटफर्म निर्माण गर्न आग्रह गरियो।

यसबारेको एक आलेखमा आरटी डटकमले लेखेको छ- चीनको क्युबामा लगानी नयाँ होइन तर यो विशिष्ट कदम संयुक्त राज्य अमेरिकासँग भूराजनीतिक तनावको बिच बढ्दो छ। र, ल्याटिन अमेरिका भरमा बीआरआईको लागी बजारको खोजीमा छ।  पानामा, कोलम्बिया, र इक्वेडोर-प्रो-अमेरिका समर्थक राज्यहरूसँग सम्बन्ध राख्न छिन अहिले प्रयत्नशील छ। 

त्यहाँ अर्को पक्ष पनि विचारणीय छ: पुरानो शीत युद्धकालीन तनावहरूलाई दोहोर्‍याउने झल्को यसबाट देखिको छ। जसरी अमेरिका र तत्कालीन सोभियत सङ्घको शक्ति परीक्षणको उदाहरणका रूपमा 'क्युबियन मिसाइल क्राइसिस' को चर्चा हुन्थ्यो भविष्यमा अहिलेको यो कम पनि त्यही रूपमा उदाहरण बन्ने देखिन्छ। एक पटक फेरि क्युबा अमेरिकी शक्तिको जाँचको 'फोकस पोइन्ट' बनेको छ।

क्युबा, फ्लोरिडा कोस्टबाट मात्र ९० माइल टाढा छ, संयुक्त राज्य अमेरिकालाई घृणा गर्न मन पराउने टापु हो। विगत ६० वर्ष वा सो भन्दा बढी समयसम्म  संयुक्त राज्य अमेरिका एक कम्युनिस्ट राज्य आफ्नो घर नजिकै सजिलैसँग बसेको हेर्न बाध्य छ। यो बाध्यता अन्त्य गर्न वाशिंगटनले यी ६ दशकहरूमा त्यो टापुलाई जबरजस्ती नियन्त्रण गर्न, यसलाई कुल्चने, र यसका नेताहरू - विशेष गरी चमत्कारिक क्रान्तिकारी छवि भएका नेता फिडेल क्यास्ट्रोको हत्या गर्नको लागी अथक प्रयत्न गर्दै बिताएको छ।  तर, त्यसमा सफलता नमिलिरहेको बेला आफ्नो अर्को सर्वाधिक बलियो प्रतिद्वन्द्वी चीनले त्यहाँ डेरा हाल्ने निश्चित हुँदा त्यो सहन गर्न पक्कै पनि अमेरिकालाई निकै गाह्रो पर्ने अनुमान लगाउन सकिन्छ। 

त्यसो त क्युबामा अमेरिकी हरेक खेलहरू बेकाम भएका छन्। त्यहाँको शासन विरुद्ध त्यहीँका जनतालाई उचाल्ने र प्रदर्शन गराउने पछिल्लो प्रयास पनि असफल बनेपछि अमेरिका निराश थियो।  त्यही निराशा बिच अहिले बिआरआईको अर्को बज्रपात परेको छ। त्यसैले आधुनिक क्युबा अमेरिकी विचारधाराहरूको लागी एक कष्ट हो। शीत युद्धको शिखरमा पनि यो सोभियत संघसंग यसको सम्बन्धको कारण अमेरिकाको लागि एक रणनीतिक दुःस्वप्न थियो। 

यो वास्तविकतालाई अहिले कसैले नकार्न सक्दैन कि ल्याटिन अमेरिका समग्रमा अमेरिका-चीन प्रतिस्पर्धाको एक क्षेत्रका रूपमा परिभाषित हुने क्रममा छ। विचारधारामा पृथकताको बाबजुद पनि चीन ल्याटिन अमेरिकी राज्यहरूसँग आफ्नो आर्थिक र लगानी सम्बन्धहरूलाई गहिरो र सुदृढ बनाउनको लागी कोसिस गरिरहेको छ। जबकि क्युबा लगायतका केही कम्युनिस्ट सरकारसँग भने उसलाई धेरै सजिलो छँदैछ। त्यहाँका धेरैजसो सरकारहरूलाई  बिआरआईमा सामेल हुनको लागी तयार गर्ने चिनियाँ प्रयास जारी छ । उदाहरणको लागी मेक्सिको, पेरु र चिलीको समर्थनको लागी ट्रान्स-प्यासिफिक पार्टनरसिप (CPTPP) को लागी व्यापक र प्रगतिशील सम्झौतामा सामेल हुनको लागी आवश्यक छ। जसको लागी आवेदन समेत दिइएको छ।

बेइजिङले उरुग्वेसँग द्विपक्षीय स्वतन्त्र व्यापार सम्झौता पनि सुरु गरेको छ। तर पनि मध्य र दक्षिण अमेरिकाको गरिब आर्थिक स्थिति भएका मुलुकहरूमा एक प्रकारको हिचकिचाहट छ। यहाँका धेरै राज्यहरू रणनीतिक रूपमा अमेरिकाको वफादार छन्।