एजेन्सी । नर्ड स्ट्रिम २ ग्यास पाइपलाइनबारे अमेरिकाले दिएको पछिल्लो चेतावनीपछि यो परियोजना फेरि चर्चामा आएको छ । अमेरिकाले रुस र जर्मनीबीचको परियोजना अब अगाडि बढ्न नसक्ने संकेत गरेको छ ।

उही समयमा बर्लिनका अधिकारीहरूले रुसले युक्रेनमा आक्रमण गरेमा परियोजनामा प्रतिबन्ध लगाउन सक्ने बताएका छन् । पश्चिमी देशहरूले युक्रेनमा रूसको सम्भावित आक्रमण रोक्न प्रयास गरिरहेका छन् ।

यस्तो अवस्थामा करिब ११ अर्ब डलरको यो परियोजना बार्गेनिङको प्रमुख हतियार बनेको छ । यो परियोजना वास्तवमा के हो र यो कति महत्त्वपूर्ण छ ? करिब १,२०० किलोमिटर लामो यो ग्यास पाइपलाइन परियोजना बाल्टिक सागर हुँदै पश्चिमी रुसदेखि उत्तर–पूर्वी जर्मनीसम्म पुग्छ ।

यस परियोजनामार्फत रुसबाट जर्मनी जाने प्राकृतिक ग्यासको आपूर्ति दोब्बर बनाउने लक्ष्य राखिएको थियो । हाल, रूसबाट जर्मनीमा ग्याँस नोर्ड स्ट्रिम पाइपलाइनबाट जान्छ । जुन २०१२ मा निर्माण गरिएको थियो ।

यो आयोजना सफल भएमा यो पाइपलाइनले जर्मनीलाई वर्षेनी ५५ अर्ब घनमिटर ग्यास आपूर्ति गर्न सक्नेछ । यस परियोजनाको मालिक रुसी राज्य ग्याँस कम्पनी ‘ग्राजप्रोम’ हो । यस पाइपलाइनको काम सेप्टेम्बर २०२१ मा सम्पन्न भएको थियो । तर ‘ग्राजप्रोम’ अझै पनि ग्यास आपूर्ति पुनः सुरु गर्नु अघि युरोपेली नियामकहरूको स्वीकृतिको लागि पर्खिरहेको छ ।

आलोचकहरूका अनुसार पाइपलाइन रुसको विदेश नीतिको हतियार हो । उक्त परियोजनाको अमेरिका, युक्रेन र पोल्याण्डले कडा विरोध गरेका छन् । अमेरिकाले यो पाइपलाइनले युरोपलाई रुसको ऊर्जामा बढी निर्भर बनाउने डर छ । यसका कारण रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले जर्मनी र युरोपेली संघमा प्रभुत्व जमाउने छन् । युक्रेन पनि यो परियोजना बन्द गर्न चाहन्छ ।

रुसले युक्रेन हुँदै युरोपमा अधिकांश ग्यास पठाउने भए पनि नर्ड स्ट्रिम १ र २ युक्रेन हुँदै जाँदैनन् । यसको मतलब यो हो कि यदि पाइपलाइन सञ्चालन भयो भने युक्रेनले “ट्रान्जिट शुल्क“ मा लगभग २ बिलियन गुमाउन सक्छ । अहिले आफ्नो क्षेत्रबाट ग्यास जाने भएकाले यो रकम प्राप्त भएको हो । युक्रेनले पश्चिमासँग राम्रो सम्बन्धका लागि सजाय भोगिरहेको बताएको छ ।

रुसबाट युरोपमा ग्यास पठाउन नसकेकोमा पोल्याण्ड पनि असन्तुष्ट छ । उनी आफूबाट पाइपलाइन गएको चाहन्छन् । नर्ड स्ट्रिम २ ग्यास पाइपलाइनलाई रुसमाथिको प्रतिबन्धको रूपमा हेरेर स्थगित गरिएको थियो। पश्चिमी देशहरूले यस परियोजनाको सहयोगमा युक्रेनमाथि आक्रमण नगर्न रुसलाई दबाब दिन सक्छन् कि आक्रमणको ठूलो मूल्य चुकाउनु पर्छ । 

बेलायतका रक्षामन्त्री बेन वालेसले पाइपलाइनलाई हतियार भनेका छन् र पश्चिमी देशहरूले यसलाई मस्कोविरुद्ध प्रयोग गर्न सक्ने बताएका छन् । पछिल्लो संकटमा प्रभावकारी हुन सक्ने ती हतियारमध्ये यो पाइपलाइन पनि एक भएको उनले बताए ।

यो पाइपलाइन रूसका लागि महत्त्वपूर्ण छ किनभने यसले युक्रेनमा नगई सीधै युरोपमा ग्याँस जान अनुमति दिन्छ । यसले युक्रेनमा तिरेको ट्रान्जिट शुल्क बचत गर्नेछ । पाइपलाइन अवरुद्ध गर्ने निर्णयका समर्थकहरूले यसले रुसलाई स्तब्ध बनाउने बताएका छन्। यसले रूसको आम्दानीलाई असर गर्नेछ, तर युरोपले रूसको ऊर्जामा निर्भर रहनु पर्दैन ।

यो पाइपलाइन नखुलेको खण्डमा युरोपले घाटा बेहोर्नुपर्नेछ । युरोपले पहिले नै बढ्दो ऊर्जा मूल्य र रूसी ग्यासको छोटो आपूर्तिको सामना गरिरहेको छ । जर्मनीलाई यो पाइपलाइनबाट ग्यासको नितान्त आवश्यकता छ। यसले जर्मनीमा २६ मिलियन घरहरूलाई सहयोग गर्न मद्दत गर्नेछ र जर्मनीलाई नवीकरणीय ऊर्जामा स्विच गर्न सजिलो बनाउनेछ ।

जर्मनीका अर्थमन्त्री रोबर्ट हेबेकले बुधबार चेतावनी दिएका छन्, “यदि प्रतिबन्धहरू लगाइयो भने यसले जर्मनीको अर्थतन्त्रलाई पनि असर गर्नेछ ।’’ तर, रुसबाट युक्रेन हुँदै युरोप जाने ग्यासलाई रोक्ने ठूलो खतरा हुने विज्ञहरू बताउँछन् । धेरै देशहरूसँग ग्यास आपूर्तिको लागि अन्य विकल्पहरू छन् । उदाहरणका लागि, जर्मनीले नर्वे, नेदरल्याण्ड्स, बेलायत र डेनमार्कबाट पनि ग्यास आयात गर्न सक्छ ।

तर, युरोपलाई ग्यासको दोस्रो ठूलो आपूर्तिकर्ता नर्वेले अब युरोपमा प्राकृतिक ग्यास आपूर्ति गर्न गाह्रो भएको बताएको छ । उनले रुसबाट बन्द भएको ग्यासको क्षतिपूर्ति दिन नसक्ने बताए ।
अर्कोतर्फ अमेरिकाले पनि युरोपका लागि ग्यास आपूर्तिका अन्य विकल्प खोज्ने प्रयास गरिरहेको छ । रुसबाट आउने ग्यासको आपूर्ति रोकियो भने त्यसको कम्तीमा युरोपमा असर पर्ने उनको प्रयास हो ।