एजेन्सी । गत वर्ष चीनले अचानक क्रिप्टोकरेन्सी प्रतिबन्धको लगाउने घोषणा गर्यो ।  छिमेकी कजाकिस्तानमा उद्योग द्रुत रूपमा फस्टाउन थाल्यो । आज मध्य एशियाको यो देश क्रिप्टो माइनिङको सन्दर्भमा विश्वको दोस्रो ठूलो देश बनेको छ । तर त्यहा ऊर्जा खपत गर्ने उद्योगको डाटा केन्द्रहरूले काजाकिस्तानमा कोइलाबाट चल्ने पावर प्लान्टहरूमा दबाब बढाउँदैछ । प्रदूषण बढ्दै गएको छ र कार्बन उत्सर्जन पनि बढिरहेको छ ।

मोल्दिर शुभेवा कजाकिस्तानमा क्रिप्टो माइनिङ व्यवसायमा प्रवेश गर्ने नयाँ पुस्ताका व्यवसायी हुन् । उनी ईन्जिनियर हुन र अन्य निर्माण कार्यकर्ताहरूको भीडबाट उनको नयाँ बिटकोइन खानीको धुलो साइटमा उभिँदा उनी फरक देखिन्छिन् ।

उनको स्मार्टनेस कपडामा झल्किन्छ । ३५ वर्षीय मोल्डिर पहेंलो लेन्स लगाएको चस्माबाट बाहिर हेर्दै छिन ।  अगाडि वेल्डिङको काम भइरहेको छ भने भवनको शिलान्यास गर्न ट्रकबाट गिट्टी खसालिने काम भइरहेको छ ।

उनले कजाकिस्तानको अल्माटी सहरमा निर्माण भइरहेको आफ्नो नयाँ बिटकोइन खानीको निर्माणको हरेक पक्षलाई नजिकबाट अनुगमन गरेका छन् । मोल्दिर शुभेवाको प्रभावको यो व्यवसायमा ठूलो नाम हो । कडा परिश्रमका साथ, उनले आफ्नो व्यवसायलाई देशको सबैभन्दा ठूलो क्रिप्टो माइनिङ कम्पनीहरूमा पु¥याएका छन् ।

उनी भन्छिन्, “जीवनको अन्तिम चार वर्ष काम र काममा मात्रै बिताएँ। कहिलेकाहीँ अफिसमै सुत्ने गर्थे ।’’ बिटकोइन व्यवसायमा मोल्डिरको चासो पाँच वर्ष पहिले सुरु भएको थियो । उनले भाइसँग घरमै बिटक्वाइन माइनिङन सुरु गरिन । त्यसपछि कुरा ठूलो साइजको खानीसम्म पुग्यो र उसले आफ्ना अन्य ग्राहकहरूलाई पनि भाडामा दियो ।

मोल्डिर भन्छिन्, “कजाकिस्तानमा मेरो व्यवसाय र यो उद्योग एकदमै बढेको छ । विशेष गरी गत वर्ष मेरो बिहान एउटा बिटक्वाइनको मूल्य कति बढ्यो भनेर जाँच गरेर सुरु हुन्छ । जब यसको मूल्य ५०,००० डलर हुन्छ त्यो साँच्चै रोमाञ्चक थियो ।’’

बिटकोइनको मूल्य नाटकीय रूपमा माथि र तल घट्छ । मार्च २०२० मा एउटा बिटक्वाइन ४५००० मा उपलब्ध थियो भने एक वर्ष भित्र यसको मूल्य ४६५,००० पुगेको थियो । त्यसयता यसको मूल्यमा तीव्र गिरावट आएको छ । एक बिन्दुमा यो ३५००० सम्म झरेको थियो ।

तर मोल्डिर र काजाकिस्तानमा उहाँजस्ता अन्य व्यवसायीहरूका लागि क्रिप्टो खनन अझै पनि लाभदायक व्यवसाय हो ।  आखिर क्रिप्टो माइनिङ के हो ? यो कसरी गरिन्छ । वास्तवमा क्रिप्टो माइनिङ त्यो प्रक्रिया हो जसद्वारा धेरै प्रकारका क्रिप्टोकरेन्सीहरूको व्यापार चल्छ । चाहे त्यो बिटकोइन होस् वा इथरियम वा लाइटकोइन ।

यो एक प्रकारको डिजिटल मुद्रा हो र यसमा कुनै सरकार वा कुनै बैंकको अधिकार छैन । यसको सट्टा, प्रत्येक भुक्तानी र स्थानान्तरण धेरै ठूलो कम्प्युटर नेटवर्कको मद्दतले प्रमाणित हुन्छ । यसको लेनदेनको लेखा यति जटिल छ कि यसलाई शक्तिशाली कम्प्युटर नेटवर्क चाहिन्छ । 
 
प्रोत्साहनको रूपमा, प्रणालीले प्रक्रियामा बिटकोइनको साथ योगदान गर्नेहरूलाई पुरस्कृत गर्दछ । मोल्डिर र उनी  जस्ता अन्य व्यवसायीहरूलाई धन्यवाद काजाकिस्तान बिटक्वाइन  माइनिङको व्यवसायमा अमेरिकापछि विश्वको दोस्रो ठूलो देश भएको छ ।आज क्रिप्टोकरेन्सी माइनिङको विश्वव्यापी नेटवर्कमा काजाकिस्तानको हिस्सा १८ प्रतिशतको नजिक छ र यो व्यवसाय फस्टाउँदैछ ।

सन् २०१९ मा काजाकिस्तानमा क्रिप्टोकरेन्सी माइनिङ सुरु भएको थियो । यसका दुईवटा मुख्य कारण दिइएको छ । पहिलो सस्तो विद्युत् आपूर्ति र दोस्रो सरकारको अनुकूल नीति । तर सन् २०२१ मा चीनले अचानक आफ्नो ठाउँमा क्रिप्टोकरेन्सी माइनिङमा प्रतिबन्ध लगाएपछि कजाकिस्तानमा यो व्यवसाय बिजुलीको गतिमा बढ्न थाल्यो ।

प्रोत्साहनको रूपमा, प्रणालीले प्रक्रियामा बिटकोइनको साथ योगदान गर्नेहरूलाई पुरस्कृत गरेको छ । अल्माटी शहरबाट कजाकिस्तानको एकिबास्तुज सहरमा जाँदा यो १३००  किलोमिटरको यात्राले देशको क्रिप्टो माइनिङ  उद्योगको स्केलको कल्पना गर्न सकिन्छ ।

यस यात्रामा, संसारको सबैभन्दा ठूलो क्रिप्टोकरेन्सी माइन भनिने ठाउँ भेटिन्छ । जसलाई इनिजिएक्स नामको कम्पनीले निर्माण गरेको हो । यी मेसिन सञ्चालन गर्न १५० जनाको टोली छ । मरुभूमिमा बनेको यो खानी केन्द्रमा दर्जनौं इन्जिनियर छन् र ती सबैलाई १५ दिनसम्म लगातार बस्नुपर्ने हुन्छ ।

तर कजाकिस्तानको यो सफलताबाट देशका सबैजना खुसी छन् भन्ने होइन । पर्यावरणविद्हरूले प्रायः यी क्रिप्टोकरेन्सी खानीहरूको ठूलो मात्रामा बिजुली खपतको लागि आलोचना गर्छन् । क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयले बिटकोइन बिजुली खपत सूचकांक चलाउँछ ।

यसका अनुसार युक्रेन वा नर्वेको कुल बिजुली खपत भन्दा बिटक्वाइनको खननले बढी बिजुली खपत गर्छ । यो बिजुलीको कति नवीकरणीय ऊर्जा स्रोतहरूबाट आउँछ थाहा छैन । तर डाना यर्मोलिनोक जस्ता वातावरणविद्हरू काजकस्तान जस्ता देशहरूमा दुई प्रतिशत मात्रै गैर–परंपरागत स्रोतहरूबाट आउँछन् ।बीबीसी हिन्दी