एजेन्सी । रुसले युक्रेनमा गरेको हमलापछि पश्चिमी देशहरूले कडा प्रतिबन्ध लगाउने चेतावनी दिएका छन् । यद्यपि, यसले रूसको सबैभन्दा महत्वपूर्ण उद्योग, ग्यास र तेललाई पूर्ण रूपमा समावेश गर्दैन । युक्रेनमा भएको आक्रमणपछि रुसको अर्थतन्त्र, बैंकिङ प्रणाली र यसको मुद्रा निकै दबाबमा परेको छ ।

रुसले रुसको तेल निर्यातमा पूर्ण प्रतिबन्ध लगाएमा कच्चा तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल ३०० डलर पुग्न सक्ने बताएको छ । उही समयमा, युरोपले ग्यास, कोइला र तेलमा आफ्नो निर्भरता कम गर्न फरक बाटो लिन खोजिरहेको छ ।

युरोपियन युनियनले हाल आफ्नो आधा ग्यास, कोइला र करिब एक तिहाइ तेल रूसबाट आयात गर्छ । एक विज्ञप्तिमा, ईयू नेताहरूले युक्रेनमा रूसको आक्रमणलाई प्रत्यक्ष रूपमा उल्लेख गरेनन्, “युरोपेली इतिहासमा नयाँ इतिहासको अवधि बनिरहेको छ ।’’

यस अन्तर्गत सन् २०३० सम्ममा वृद्धि र लगानीका नयाँ मोडलहरू विकास गर्नका साथै ऊर्जाको आपूर्ति र मार्गमा विविधीकरण गर्न जोड दिइएको छ । पश्चिमी देशहरूबाट प्रतिबन्ध र चेतावनीपछि रुसले तेलमा प्रतिबन्धले प्रतिब्यारेल ३०० सम्म खर्च गर्न सक्छ र जर्मनी जाने मुख्य ग्यास पाइपलाइन बन्द गर्न सक्ने धम्की दिएको छ ।

रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनलाई दबाब दिन अमेरिकाले आफू र त्यसका युरोपेली सहयोगीहरूले रुसबाट तेल आयातमा प्रतिबन्ध लगाउने विचार गरिरहेको बताएको छ । विश्वभर तेलको मूल्य सन् २००८ यताकै उच्च स्तरमा पुगेको छ । सोमबार कच्चा तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल १३९ डलर पुगेको थियो ।

रुसका उपप्रधानमन्त्री अलेक्ज्याण्डर नोभाकले ‘रुसी तेल अस्वीकार गर्दा विश्व बजारमा विनाशकारी असर पर्ने’ भनेका छन् । कच्चा तेलको मूल्य दोब्बर भएर प्रति ब्यारेल ३ सय डलर पुग्न सक्ने उनको भनाइ छ ।अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले फ्रान्स, जर्मनी र बेलायतका नेताहरूसँग छलफल गरी प्रतिबन्धका लागि समर्थन मागेका छन्।

यद्यपी अमेरिकाको साथ नपाए एक्लै अगाडि बढ्न सक्ने पनि विश्वास छ । तर युरोपका अधिकांश देशहरू रूसी ऊर्जा स्रोतहरूमा निर्भर छन् । योसँगै अमेरिकाले रुसबाट तीन प्रतिशत तेल आयात गर्ने गरेको छ ।

रुसबाट पाइपलाइनबाट ग्यास जर्मनी पुग्छ । गत महिना, जर्मनीले दोस्रो ग्यास पाइपलाइन नोर्ड स्ट्रिम २ को प्रमाणीकरण निलम्बन ग¥यो । रुसी नेता नोभाकले भने, “हामीसँग पनि यस्तै निर्णय गर्ने अधिकार छ, नर्ड स्ट्रिम १ ग्यास पाइपलाइनबाट ग्यास रोक्न सक्छ ।’’

रसिया अमेरिका र साउदी अरेबिया पछि विश्वको तेस्रो ठूलो तेल उत्पादक राष्ट्र हो । विश्वको तेल आपूर्तिको लगभग ८–१० प्रतिशत रूसबाट आउँछ । रुसले हरेक दिन ४ देखि ५ मिलियन ब्यारेल कच्चा तेल र ८,५०० अर्ब घन फिट प्राकृतिक ग्यास निर्यात गर्छ । 

यसको धेरैजसो युरोपको भागमा जान्छ। रुसले युरोपियन युनियनमा ४० प्रतिशत ग्यास र ३० प्रतिशत तेल निर्यात गर्छ, जसको आपूर्ति अवरुद्ध भए विकल्प खोज्न सजिलो हुनेछैन । विश्व उर्जा बजारमा रुसको महत्वपूर्ण भूमिकाका कारण अमेरिका र युरोपेली संघले रुसको तेल र ग्यास उद्योगमा पूर्ण प्रतिबन्ध लगाउन सकेका छैनन् ।

सोमबार जर्मन चान्सलर ओलाफ शुल्ट्जले रुसको तेल र ग्यासमा ठूलो मात्रामा प्रतिबन्ध लगाउने विचारलाई अस्वीकार गरेका छन् । उनले भने कि युरोपले “जानीजानी रुसी ऊर्जालाई प्रतिबन्धहरूबाट छुट’’ दिएको थियो किनभने यस समयमा ऊर्जा आपूर्तिलाई “अन्य तरिकाले“ बचाउन सकिँदैन ।

युरोपका देशहरूलाई तेल भन्दा बढी ग्यास चाहिन्छ, र युरोपेली संघले यसको ६१ प्रतिशत ग्यास आयात गर्दछ, जसमध्ये ४० प्रतिशत रूसबाट आउँछ । यदि रूसले युरोपलाई ग्यास आपूर्ति गर्न अस्वीकार गर्यो भने, युरोपले ग्यास संकटको सामना गर्न सक्छ, यस्तो अवस्थामा उसले ग्यास प्राप्त गर्न अन्य उपायहरू खोज्नुपर्नेछ ।

ब्रोगेल थिंक ट्याङ्कको अनुमानका अनुसार यदि रुसले युरोपलाई ग्यास आपूर्ति बन्द गर्यो भने, ईयू देशहरूले पहिले नै भण्डार गरिएको ग्यासमा भर पर्नु पर्नेछ जुन एक दशकमा सबैभन्दा कम स्तरमा छ ।

युरोपेली देशहरूले अप्रिलमा तापक्रम बढेपछि जाडोमा प्रयोग गर्न सकिने गरी ग्यास भण्डारण गर्न थाल्छन् । यसको मतलब उनीहरूले ग्यासको लागि फरक स्रोत खोज्नुपर्नेछ । यस्तो अवस्थामा यी देशहरूले उत्तर अफ्रिका र अजरबैजान जस्ता देशहरूबाट तरल प्राकृतिक ग्यास आयात गर्न सक्छन् । 

यस्तो अतिरिक्त ग्यासको ठूलो मात्राले युरोपेली ग्यास क्षेत्रलाई दबाब दिनेछ र पहिले नै बढ्दो ग्यासको मूल्यलाई अझ बढाउनेछ । युरोपले तुरुन्तै रुसको तेल र ग्यास लिन बन्द गर्ने छैन । तर अब युरोपेली देशहरूले रुसको तेल र ग्यास आपूर्तिका लागि विभिन्न विकल्पहरू खोज्नेछन् ।

आइतवार ठूलो तेल कम्पनी शेलले रूसबाट कच्चा तेल खरिद गर्ने आफ्नो निर्णयको बचाउ गर्यो । युरोपमा तेलको आपूर्ति कायम राख्न रुसबाट तेल किन्न बाध्य भएको कम्पनीले जनाएको छ । 

शेल कम्पनीका प्रवक्ताले भनेका थिए, “रिफाइनरीहरूमा कच्चा तेलको निरन्तर आपूर्तिको भएपनि, ऊर्जा उद्योगले आगामी हप्ताहरूमा युरोपभरका मानिसहरूलाई आवश्यक उत्पादनहरूको निरन्तर प्रावधानको आश्वासन दिन सक्दैन ।’’

रूसको तेलमा सम्भावित प्रतिबन्धले यसको अन्य विकल्पहरूमा दबाब बढाउनेछ । तेलको निर्बाध आपूर्तिको लागि अमेरिकाले साउदी अरबलाई यो हप्ता कच्चा तेल उत्पादन बढाउन दबाब दिन सक्छ । यससँगै इरानको आणविक सम्झौता अगाडि बढ्न सक्छ ताकि उसको तेल निर्यातमा लगाइएको प्रतिबन्ध हटाएर तेलको आपूर्ति यथावत राख्न सकियोस् ।