एजेन्सी । २४ फेब्रुअरीबाट सुरु भएको युक्रेन–रुस युद्ध १४ दिनसम्म पनि जारी रहेको छ । यसका कारण विश्वभरीको सप्लाई चेनमा ठूलो असर पर्ने देखिएको छ । आगामी दिनमा मुद्रास्फीति अझै बढ्न सक्ने छ । यस युद्धका कारण अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कच्चा तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल १४० डलर नाघेको छ । जुन १४ वर्षको उच्च स्तर हो । कच्चा तेलको मूल्य बढेसँगै आगामी दिनमा पेट्रोल र डिजेलको मूल्य बढ्ने अनुमान गरिएको छ ।

यसबाहेक डलरको तुलनामा विश्वभरीका मुद्रा सबैभन्दा कमजोर अवस्थामा पुगेको छ । अहिले १ डलरको भाउ १२३ रुपैयाँ नाघेको छ । यस्तो अवस्थामा मुद्रास्फीति झनै बढ्न थालेको छ । यसका साथै प्राकृतिक ग्यासको महँगीका कारण आगामी दिनमा एलपीजी–सीएनजीको मूल्य पनि बढ्न सक्छ । योसँगै धातुको भाउ पनि उकालो लागेको छ । 

कच्चा तेल १४ वर्षकै उच्च बिन्दुमा पुगेको छ । रूस तेल र प्राकृतिक ग्याँस को एक प्रमुख उत्पादक हो । रूसले युरोपेली संघको प्राकृतिक ग्यास आयातको लगभग ४० प्रतिशत आपूर्ति गर्दछ । कच्चा तेलको मूल्य बढेसँगै पेट्रोल र डिजेल महँगो हुने भएको छ । यसले ढुवानी लागत बढ्छ र खाद्यवस्तु महँगो हुन्छ । कच्चा तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल १४० रुपैयाँ पुगेको छ । जुन १४ वर्षकै उच्च हो ।

२४ फेब्रुअरीमा युद्ध सुरु हुँदा कच्चा तेल १०० डलरमा व्यापार भइरहेको थियो, जुन अहिले १४० पुगेको छ । अर्थात् १३ दिनमै कच्चा तेल ४० प्रतिशत महँगो भएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कच्चा तेल प्रति ब्यारेल १ डलरले महँगो हुँदा पेट्रोल र डिजेलको मूल्य प्रतिलिटर ५०–६० पैसाले बढ्छ ।

पेट्रोल र डिजेलको मूल्य २५ रुपैयाँसम्म बढ्न सक्ने विज्ञहरुको अनुमान छ । यसबाहेक युक्रेन–रुस युद्धका कारण प्राकृतिक ग्यासको आपूर्ति श्रृंखलामा पनि क्षति पुगेको छ । रसियाले विश्वको कुल प्राकृतिक ग्यास उत्पादनको १७ प्रतिशत ओगटेको छ । यस्तो अवस्थामा युक्रेन र रुस विवादका कारण यसको आपूर्ति प्रभावित भएको छ । यसले विश्वभर ग्यास अभावको प्रभाव देखिन थालेको छ र आगामी दिनमा एलपीजी र सिएनजीको मूल्य प्रतिकिलो १० देखि १५ रुपैयाँसम्म बढ्न सक्नेछ ।

सुन, चाँदी, निकल, आल्मुनियम र तामाको मूल्य पनि बढेको छ । रुसो युक्रेन युद्धका कारण फेब्रुअरीको अन्तिम सातादेखि आन्तरिक बजारमा तामा, जस्ता, निकल, सिसा र आल्मुनियम जस्ता आधारभूत धातुको मूल्य २०१ प्रतिशतले बढेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा तिनमा ३०० प्रतिशतभन्दा बढीको उछाल आएको छ । जसका कारण आधारभूत धातुको प्रयोग हुने इलेक्ट्रोनिक्स, सेतो सामान र भाँडाकुँडालगायत सबै वस्तु महँगो हुने भएको छ । यी सबै धातुहरू विद्युतीय सवारी साधनहरूमा प्रयोग गरिन्छ ।

विश्व बजारमा फेब्रुअरी २४ देखि हालसम्म निकेलको भाउ ३०२ प्रतिशतले बढेको छ । यो स्टेनलेस स्टील र ब्याट्रीमा प्रयोग गरिन्छ । आन्तरिक बजारमा पनि २०१ प्रतिशतले महँगो भएको छ । यसको प्रभाव स्टेनलेस स्टीलका भाँडा र धातुका उपकरणहरूमा देखिनेछ ।

तामा, जस्ता, सिसा र आल्मुनियमको मूल्य बढ्दा विद्युतीय उपकरण र अन्य वस्तुहरू महँगो हुनेछन् । यसबाहेक सुन चाँदीको भाउमा पनि भारी वृद्धि भएको छ । रुसो–उक्रास युद्धको कारण आल्मुनियम निकल र तामाको भाउ भने बुलिश रहने अनुमान छ ।

संसारको सबैभन्दा ठूलो गहुँ निर्यातक रूस र युक्रेन रहेको छ ।  रसिया र युक्रेन विश्वको सबैभन्दा ठूलो गहुँ निर्यातकर्ता हुन् । रसिया गहुँ निर्यातको हिसाबले विश्वमा पहिलो स्थानमा छ भने युक्रेन गहुँको पाँचौं ठूलो निर्यातकर्ता हो। कजाकिस्तान, जर्जिया, टर्की, इजिप्ट र पाकिस्तान रुसबाट गहुँ आयात गर्ने शीर्ष ५ देश हुन् । अर्कोतर्फ, युद्धबाट गुज्रिरहेका यमन, लिबिया र लेबनान जस्ता देशहरू गहुँका लागि युक्रेनमा निर्भर छन् । 

यमनले आफ्नो उपभोगको २२ प्रतिशत युक्रेनबाट आयात गर्छ । लिबियाले आफ्नो ४३ प्रतिशत गहुँ र आधा खपत युक्रेनबाट आयात गर्छ । यो द्वन्द्वले यी देशहरूमा अस्थिरता थप बढाउन सक्छ । जसका कारण आगामी दिनमा गहुँको भाउ बढ्न थालेको छ । यसका कारण दलिया, रोटी, बिस्कुट, चाउचाउ, पिज्जा र सूजी बाहेक गहुँबाट बनेका अन्य वस्तुहरु महँगो हुने भएका छन् ।

डलरको तुलनामा रुपैयाँ कमजोर अवस्थामा पुगेको छ । रुसो–युक्रेन युद्धका कारण रुपया दबाबमा परेको र यसको परिणामस्वरुप डलरको तुलनामा सबैभन्दा कमजोर स्थितिमा पुगेको छ । अहिले १ डलरको भाउ १२३ रुपैयाँ नाघेको छ । फलस्वरूप मुद्रास्फीति बढ्न थालेको छ । डलर बलियो भएसँगै पेट्रोल, डिजेलदेखि लिएर विदेशमा पढ्न जाने सबै महँगो हुने भएको छ ।

सूर्यमुखी तेल नेपाल लगायत भारत यसका लागि रसिया र युक्रेनमा लगभग पूर्ण रूपमा निर्भर छ । भारतमा हुने कुल सूर्यमुखी तेलको ९० प्रतिशतभन्दा बढी आयात यी दुई देशबाट हुने गरेको छ । रुस–युक्रेन युद्धसँगै देशमा सूर्यमुखी तेलको आपूर्ति बन्द भएको छ । जसका कारण ग्राहकहरु सूर्यमुखी तेलको विकल्पमा पाम आयल र सोया तेलतर्फ आकर्षित भएका छन् । जसका कारण यी तेलको मूल्य बढ्न थालेको छ । रुस–युक्रेन युद्धका बेला नै यसको मूल्यमा १० देखि ३५ रुपैयाँसम्म वृद्धि भएको छ ।