एजेन्सी । युक्रेन र रुसबीच जारी युद्ध रोकिने नाम लिइरहेको छैन । धेरै देशहरूले रुसलाई युद्धमा सहयोग गर्न अस्वीकार गरेका छन्। विश्वभरका धेरै कम्पनीहरूले रसियामा आफ्नो सञ्चालन बन्द गरेका छन् । यसपछि पनि रुसमा यसको कुनै असर परेको छैन । यसैबीच, रुसमा एयरलाइन्सलाई भाडामा लिएको विमान फिर्ता लिने पश्चिमी कम्पनीहरूको आशालाई ठूलो धक्का लागेको छ । त्यहाँका अधिकारीहरुको मनसाय विदेशी दर्ता भएको विमान स्वदेशमै राख्ने हो । राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले विदेशी व्यवसायको सम्पत्ति राष्ट्रियकरण गर्नेबारे छलफल गरेका छन् । 

रुसी क्यारियरसँग ५२३ विमान भाडामा छन् । बिहीबार, मार्च १० सम्म, ५२३ विमानहरू देश बाहिरका कम्पनीहरूले रूसी क्यारियरहरूलाई भाडामा दिएका थिए ।  आईबीए, एक परामर्श फर्मका अनुसार १०१ एस ७ एयरलाइन्स र ८९ एरोफ्लोटले भाडामा लिएका छन् । दुवै एयरलाइन्सले अन्तर्राष्ट्रिय उडान बन्द गरेका  छन् । योसँगै विमान फिर्ता हुने सम्भावना समाप्त भएको छ । एम्ब्री–रिडल एरोनोटिकल युनिभर्सिटीका फाइनान्सका प्राध्यापक डा. भिटाली गुज्भाले अहिले सहमति मात्रै भएको बताए । फेरि विमान पाउन सकिँदैन । 

इन्टरनेशनल सोसाइटी अफ ट्रान्सपोर्ट एयरक्राफ्ट ट्रेडिङको एक कार्यक्रममा पनि यो कुरा उल्लेख गरिएको उनले बताए । कम्पनीलाई ठूलो नोक्सान हुने सम्भावना रहेको विज्ञहरुको सामान्य धारणा रहेको उनले बताए । उड्डयन परामर्श फर्म इश्काका अनुसार विमानको मूल्य १२ अर्ब डलर (लगभग ९२ हजार करोड रुपैयाँ) भन्दा बढी छ ।

आईबीएका अनुसार विश्वको सबैभन्दा ठूलो व्यावसायिक विमान भाडामा दिने कम्पनी एयरक्यापले रुसलाई १४२ विमान भाडामा दिएको छ । यो अन्य कम्पनीको तुलनामा सबैभन्दा बढी हो । यद्यपि एयरक्यापले यस विषयमा टिप्पणी गर्न अस्वीकार गरेको छ । जबकि विगतमा आर्थिक खुलासाका क्रममा उनले आफ्नो जहाजको ५ प्रतिशत विमान रुसको स्वामित्वमा रहेको खुलासा गरेका थिए । एसएमबीसी एभिएसन क्यापिटलले रुसलाई ३५ वटा विमान भाडामा दिएको छ ।

रुसी एयरलाइन्सहरू विश्वमा विमान भाडाको व्यवसायमा धेरै निर्भर छन् । एयरलाइन्सहरूलाई उनीहरूको फ्लीटमा एयरबस र बोइङका विमानहरू आधुनिकीकरण गर्न धेरै आवश्यक छ । तर, युरोपियन युनियनले रुससँग भएका सम्झौता खारेज गर्न विमान भाडामा दिने कम्पनीहरूलाई मार्च २८ सम्मको समय दिएको छ । तर, हवाई क्षेत्रको प्रतिबन्ध र द्रुत भुक्तानी स्थानान्तरणमा कठिनाइका कारण यी विमानहरू फिर्ता ल्याउनु पनि ठूलो चुनौती बनेको छ ।

सिंगापुरको भाडामा लिने कम्पनी, बीओसी एभिएसनका प्रमुख अपरेटिङ अफिसर डेभिड वाल्टनका अनुसार मार्च २८ को म्याद देशबाट सयौं विमानहरू खाली गर्न निकै छोटो हो । फेब्रुअरीको अन्त्यसम्ममा, रुसी एयरलाइन्सले बीओसीको स्वामित्वमा रहेका १८ वटा विमान प्रयोग गरिरहेका थिए । यो कम्पनीको फ्लीटको ४.८ प्रतिशत हो ।

एसीआई एभिएसन कन्सल्टिङका संस्थापक तथा प्रमुख कार्यकारी अधिकृत क्वेन्टिन ब्रासीले कुनै कम्पनीले आफ्नो विमान फेला पारे पनि त्यससँग सम्बन्धित अभिलेख नभएको खण्डमा त्यो बेकार हुने बताए । रसियामा जति लामो समय विमान अड्किनेछ । त्यति नै गम्भीर अवस्था आउनेछ । किनभने विमानको शरीर, इन्जिन र उडान प्रणालीमा समस्या आएपछि यसको मूल्य पनि घट्छ ।

रुसको सरकारी समाचार एजेन्सी टासका अनुसार रुसको यातायात मन्त्रालयले एयरलाइन्सलाई सहयोग गर्न विधेयकको मस्यौदा तयार गरेको छ । यसअन्तर्गत सेप्टेम्बर २०२२ सम्म तेस्रो पक्षबाट मर्मतसम्भारको काम गर्न सकिनेछ । यससँगै एयरलाइन्सको निरीक्षण पनि रद्द गरिनेछ । उड्डयन विशेषज्ञहरूले प्रतिबन्धका कारण विमान निर्माताहरूले सेवा बुलेटिनहरू साझा नगर्ने चिन्ता व्यक्त गरिरहेका छन्। जुन सुरक्षाको दृष्टिकोणले निकै महत्वपूर्ण छ ।

यसले विमानको बीमामा पनि असर पर्ने विज्ञहरुले बताएका छन् । एभिएसन वार इन्स्योरेन्स यसबाट चिन्तित रहेको तथ्यांक र विश्लेषण गर्ने कम्पनी रसल ग्रुपले जनाएको छ । उनीहरूले ९÷११ आतंककारी हमला पछि सबैभन्दा ठूलो क्षतिको सामना गरिरहेका छन् । पछिल्लो समय उद्योगले घाटा बेहोरेकाले विमान बीमा झनै महँगो हुँदै गएको छ ।

रसल समूहका संस्थापक सुकी बासीका अनुसार महामारीका बेला मूल्यवृद्धिका कारण बीमा कम्पनीहरूले कभरेज कटौती गरेका छन् । रसियाको सन्दर्भमा पनि त्यस्तै प्रभाव देख्न सकिन्छ । बीमाको लागि बढी तिर्नुपर्नेहुन्छ भने कम कभरेज पाउनुहुनेछ ।

विश्वका दुई ठूला उड्डयन उत्पादक कम्पनी बोइङ र एयरबसले रुसी एयरलाइन्सलाई विमान उपकरण आपूर्ति गर्न बन्द गरेका छन् । यसले रुसी विमान अवरुद्ध हुने खतरा बढेको छ । चीनले रुसी एयरलाइन्सलाई विमानको केही अंश दिन पनि अस्वीकार गरेको छ । दुई साताभित्र चीनले रुसको सम्बन्धमा आफ्नो नीति परिवर्तन गरेको विश्वास अनुमान गरिएको छ । रुसी समाचार एजेन्सीले चीनले रुसलाई विमानको अंश दिन अस्वीकार गरेकोले टर्की वा भारतबाट सहयोग लिने सोचमा रहेको खुलासा गरेको छ ।