एजेन्सी । निकै खराब अवस्थाबाट गुज्रिरहेको श्रीलंकाले अहिले ५१ अर्ब डलरको विदेशी ऋण चुक्ता गर्न नसक्ने घोषणा गरेको  छ । श्रीलंकामा खाद्यन्य र इन्धनको माग पूरा गर्न श्रीलंकाले यो कदम चालेको बताएको छ । वास्तवमा, श्रीलंकाको विदेशी मुद्रा रिजर्भ खाली भएको छ र अब श्रीलंकासँग धेरै थोरै मात्र डलर बाँकी छ । 

श्रीलंकाको अर्थ मन्त्रालयले मंगलबार एक विज्ञप्तिमा जारी गर्दै  ऋणको पुनर्संरचना नभएसम्म ऋणपत्रीका साहूहरू, द्धदेशिय ऋणदाताहरू र संस्थागत ऋणदाताहरूलाई सबै बाँकी भुक्तानीहरूको रिस्ट्रचरिङ गर्न माग गरेको छ । सरकारले बेलआउट प्याकेजका लागि अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ)सँग वार्तालाई तीव्रता दिने पनि मन्त्रालयले जनाएको छ । यसैबीच, केन्द्रीय बैंकका गभर्नर, नन्दलाल वीरासिङ्घेले एक ब्रीफिंगमा भने, ‘अधिकारीहरूले ऋणीहरूसँग डिफल्ट हुनसक्नेमा वार्ता गरिरहेका छौं ।’

श्रीलंकाको विदेशी मुद्रा सञ्चिति गत महिना १६ प्रतिशतले घटेर १.९४ बिलियन डलरमा पुगेको छ । जबकि सन् २०२२ मा उसले ७ अर्ब डलर ऋण तिर्न बाँकी छ । अब श्रीलंकालाई आईएमएफको बेलआउट प्याकेजको सहयोग बाँकी छ । सरकारले २०२३ को ऋणपत्रको ३६ मिलियन डलर र २०२८ को ऋणपत्रको ४२.२ मिलियन अमेरिकी डलरको ब्याज यही अप्रिल १८ गते दिने भएको छ । १ अर्ब डलरको सोभरेन्ट ऋणपत्र जुलाई २५ मा परिपक्व हुँदैछ ।

पूर्वनिर्धारित घोषणाले श्रीलंकाका राष्ट्रपति गोटाबाया राजापाक्षे र उनका भाइ प्रधानमन्त्री महिन्दा राजापाक्षेलाई राजीनामा गर्न दबाब बढाएको छ । निरन्तर बढ्दै गएको मुद्रास्फीति विरुद्ध नागरिक आन्दोलनका बावजुद उनी हालसम्म आफ्नो पदमा बसेका छन् । श्रीलंकामा मुद्रास्फीति २० प्रतिशत पुगेको छ र त्यहाँ १३ घण्टा विद्युत कटौती भइरहेको छ । राजापाक्षेको पार्टीले पनि संसदमा बहुमत गुमाएको छ । 

एभिन्यू एसेट म्यानेजमेन्टका फिक्स्ड आयका प्रमुख कार्ल वोंगले भने, “बजारले पहिले नै यो पूर्वनिर्धारित हुने अनुमान गरिरहेको थियो । अब नयाँ सरकारले आईएमएफसँग वार्ता गर्दा परिस्थितिलाई कसरी सम्हाल्छ, त्यो हेर्ने हो । श्रीलंकाको अर्थ मन्त्रालयले भने कि विदेशी ऋणीहरूले मङ्गलबार बेलुका ५ बजे (श्रीलंकाली समय) पछि आफ्नो ऋणको ब्याज वा श्रीलंकाली रुपैयाँमा ऋण रकम झिक्न सक्नेछन् । उहाँ यो विकल्प छनौट गर्न पूर्ण रूपमा स्वतन्त्र हुनुहुन्छ ।’

श्रीलंका सन् १९४८ मा स्वतन्त्र भएयताकै सबैभन्दा खराब आर्थिक संकटबाट गुज्रिरहेको छ । श्रीलंकामा मानिसहरूले दैनिक चीजहरू पनि पाउन सक्दैनन् वा धेरै महँगो भइरहेका छन् । यहाँका जनताको आम्दानीको प्रमुख स्रोत पर्यटन हो । करिब ५ लाख श्रीलंकाली प्रत्यक्ष रूपमा पर्यटनमा निर्भर छन् भने २० लाख अप्रत्यक्ष रूपमा यससँग जोडिएका छन् । श्रीलंकाको जीडीपीमा पर्यटनले १० प्रतिशतभन्दा बढी योगदान रहेको छ । श्रीलंकाले पर्यटनबाट वार्षिक करिब ५ अर्ब डलर विदेशी मुद्रा प्राप्त गर्छ । यो देशको लागि विदेशी मुद्राको तेस्रो ठूलो स्रोत हो ।

कोरोना महामारीका कारण पर्यटन क्षेत्र ठप्प भएको छ । अन्य आर्थिक गतिविधि पनि प्रभावित भएका छन् । उच्च सरकारी खर्च र कर कटौतीले पनि राजस्व घटाएको छ । विश्व बैंकको अनुमान छ महामारी सुरु भएदेखि ५० लाख मानिस गरिबीको रेखामुनि ल्याइएको छ । जुन गरिबीविरुद्ध लड्न अब पाँच वर्ष लाग्न सक्ने अनुमान गरेको छ । रोजगारी नहुँदा मानिसहरु पनि देश छाड्न बाध्य छन् ।

२९ अप्रिल २०२१ मा, सरकारले मल र कीटनाशक आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो र किसानहरूलाई अर्गानिक खेती गर्न बाध्य पारेको थियो । धेरै किसानलाई मल र कीटनाशकको प्रयोग बिना खेती कसरी गर्ने भनेर थाहा नभएका कारण खेतहरु बाझै राखेका छन ।