एजेन्सी । तीन महिनाभन्दा बढी समयदेखि चलिरहेको रुस–युक्रेन युद्धलगायतका मौसमी कारकहरूले विश्वसामु खाद्य संकट खडा गरेको छ । सबै देशहरू पहिले आफ्नो आवश्यकता पूरा गर्न केन्द्रित छन्। यसै कारण भारतले गहुँलगायत केही अत्यावश्यक वस्तुको निर्यातमा पनि प्रतिबन्ध लगाएको छ । तर, भारतको यो निर्णयले विश्व बजारमा प्रतिकूल प्रभाव परेको छ । निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएपछि विश्वमा गहुँको मूल्य ह्वात्तै बढेको छ र रेकर्ड उच्च स्तरको नजिक पुगेको छ ।

संयुक्त राष्ट्रसंघको खाद्य तथा कृषि सङ्गठन (एफएओ)का अनुसार रुसले युक्रेनमा आक्रमण गरेपछि दुवै देशमा गहुँको उत्पादन कम हुने अनुमान गरिएको छ । यसैबीच भारतले गहुँ निकासीमा प्रतिबन्ध लगाएको छ । जसका कारण जेठमा लगातार चौथो महिना गहुँको भाउ बढेको हो । विश्वमा गहुँको मूल्य मे महिनामा ५.६ प्रतिशतले बढेको छ र हाल गत वर्षको मे महिनाको तुलनामा ५६.२ प्रतिशतले बढेको छ। यो मार्च २००८ को रेकर्ड स्तरभन्दा ११ प्रतिशत मात्र कम हो ।

फूड एण्ड एग्रीकल्चर अर्गनाइजेसनले भने, ‘युक्रेनमा लडाइँका कारण गहुँको उत्पादन कम हुने अपेक्षा गरिएको छ । यससँगै धेरै निर्यात गर्ने देशको खराब मौसमका कारण उत्पादन प्रभावित हुने सम्भावना रहेको छ । यसबीचमा भारतले निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको छ । यिनै कारणले गहुँको भाउ लगातार बढेको छ । तर, मे महिनामा विश्वभर मोटा अनाजको मूल्य केही घटेको राम्रो कुरा हो । तर, मे महिनामा २.१ प्रतिशतले नरम भएपछि पनि तिनको मूल्य एक वर्ष अघिको तुलनामा १८.१ प्रतिशतले बढी छ ।

एक महिना अघिको तुलनामा मे महिनामा समग्र मूल्य सूचकाङ्क ०.६ प्रतिशतले घटेर १५७ दशमलव ४ अंकमा झरेको एफएओले जनाएको छ । तर, यो एक वर्ष अघि अर्थात मे २०२१ को तुलनामा २२.८ प्रतिशत मात्र बढी हो । अर्कोतर्फ, खाद्यन्यको मूल्य सूचकाङ्क २०२२ को अप्रिलदेखि मे महिनामा २.२ प्रतिशत र सन् २०२१ को मे महिनामा २९ दशमलव ७ प्रतिशतले १७३.४ अंकले बढेको छ । यसले खाद्यान्नको औसत मूल्य घटे पनि खाद्यान्नको हकमा भने जनतालाई राहत मिलेको देखाउँछ ।

सन् २०२२ को मे महिनामा लगातार पाँचौं महिना पनि चामलको मूल्य बढेको संगठनले जनाएको छ । उनका अनुसार प्रायः सबै प्रमुख बजार क्षेत्रमा कोटेशन बढेको छ । उता, मकै र चिनीको मूल्यमा भने ह्रास आएको छ । अमेरिकामा बालीको अवस्था सुधार, अर्जेन्टिनामा मौसमी आपूर्ति र ब्राजिलमा फसल काट्ने सिजन सुरु भएकाले मे महिनामा मकैको भाउ ३ प्रतिशतले घटेको थियो तर एक वर्ष अघिको तुलनामा अझै पनि १२.९ प्रतिशतले घटेको छ ।

विश्वभर पर्याप्त उपलब्धताको संकेत र भारतमा बम्पर उपजको अपेक्षाले चिनीको मूल्य कम पारेको छ । यी बाहेक, इथानोलको मूल्य घट्नु र डलरको तुलनामा ब्राजिलको मुद्रा कमजोर हुनुले पनि मद्दत गरेको छ । यी कारकहरूले मे २०२२ मा चिनीको मूल्यलाई एक महिना अघिको तुलनामा १.१ प्रतिशतले बढायो । अहिले यसको मूल्य सूचकाङ्क १२०.३ अंकमा झरेको छ । यसअघि लगातार दुई महिनादेखि विश्वमा चिनीको मूल्य ह्वात्तै बढेको थियो ।