एजेन्सी । नोटबन्दी भएको छ वर्ष बितिसकेको छ । २०१७ को रात ८ बजे, प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले रात १२बजे देखि १००० र ५०० को नोटहरुलाई निलम्बन गर्ने घोषणा गरेका थिए। यो ऐतिहासिक निर्णयपछि एक हजारको सट्टा ५ सय र २ हजार दरका नयाँ नोट जारी भएको छ ।

रिजर्भ बैंक अफ इन्डिया (आरबीआई) को तथ्याङ्क अनुसार अवैध भइसकेका लगभग सबै पैसा ९९ प्रतिशतभन्दा बढी बैंकिङ प्रणालीमा फर्किएका छन्। अवैध भइसकेका १५.४१ लाख करोड रुपैयाँका नोटमध्ये १५.३१ लाख करोड रुपैयाँका नोट फर्किएका छन्। सरकारले नोटबन्दीले मात्र बैंकिङ प्रणाली बाहिरको कम्तिमा ३.४ लाख करोड रुपैयाँको कालो धनलाई हटाउने आशा गरेको थियो। तर सरकारको अपेक्षाअनुसार काम हुन सकेको छैन ।

नोटबन्दीपछि कति कालो धन बरामद भयो भन्ने अनुमान गर्न गाह्रो छ। तर फेब्रुअरी २०१९ मा, तत्कालीन वित्त मन्त्री पियुष गोयलले संसदलाई भने नोटबन्दी सहित विभिन्न कालो धन विरोधी उपायहरूले १.३ लाख करोड रुपैयाँ कालो धनको पुनः प्राप्ति भएको थियो। उही समयमा आरबीआईका पूर्व गभर्नर रघुराम राजनले आफ्नो पुस्तक आई डु व्हाट आई डुमा खुलासा गरेका थिए । 

आरबीआईले २०१७ देखि हालसम्म ५०० र १००० को कुल ७,८४९ करोड मुद्रा नोट छापेको छ। तीमध्ये १,७८० करोडभन्दा बढी नोटहरू चलनबाट हराइरहेका छन्। हराएका यी नोटको मूल्य ९.२१ लाख करोड रुपैयाँ छ। यी हराएका नोटहरूमा ती नोटहरू समावेश छैनन् जुन आरबीआईले क्षतिग्रस्त भएपछि नष्ट गरेको थियो।