एजेन्सी । शनिबार वायुसेनाका दुई शक्तिशाली लडाकु विमान सुखोई–३० र मिराज २००० एक आपसमा ठोक्किएका थिए । अनुमानका अनुसार दुबै विमानको गति यति धेरै थियो कि ठोक्किएपछि दुबैको भग्नावशेष मध्य प्रदेशको मोरेना र राजस्थानको भरतपुरमा एकअर्काबाट ९० किलोमिटर टाढा फेला परेको थियो । भारतीय वायुसेनाका अधिकारीका अनुसार सुखोई विमानका दुवै पाइलट सकुशल बाहिर निस्कन सफल भएका छन् । यसै क्रममा मिराज विमानका पाइलटको मृत्यु भएको छ ।

यस्तो अवस्थामा ठूलो प्रश्न यो हो कि दुर्घटनाको समयमा पाइलट कसरी बाहिर निस्कने ? आखिर के हो यो विमान दुर्घटनाको कारण ? रकेट पावर सिस्टमले पाइलटलाई विमान दुर्घटनाको बेला बाहिर निकाल्न मद्दत गरेको बताइएको छ । 

सबै कुरा दुर्घटनाको समयमा लडाकु विमानको अवस्था, प्रणाली र समयमा निर्भर गर्दछ। दुर्घटनाको समयमा, पाइलटसँग केही सेकेन्ड हुन्छ । लडाकु विमान दुर्घटना हुँदा पाइलटहरूलाई बाहिर निकाल्न रकेट पावर प्रणालीले सबैभन्दा धेरै मद्दत गर्छ। यसलाई इजेक्शन सीट भनिन्छ।

रकेट पावर सिस्टम पाइलटको सीट मुनि स्थित छ। पाइलटले दुर्घटनाको समयमा यसलाई सक्रिय गर्दछ। प्रणाली सक्रिय हुने बित्तिकै विमानको सानो भाग खुल्छ र पाइलट प्यारासुटको सहायताले तल ओर्लिएर सुरक्षित अवतरण गर्न थाल्छन् ।

तर, धेरै पटक दुर्घटना हुँदा पाइलटको सिटमा क्षति पुगेमा पाइलटको अगाडि खतरा बढ्छ । त्यो रकेट पावर प्रणाली दुर्घटनाको समयमा काम गर्दैन। यस्तो अवस्थामा मात्र पाइलटले ज्यान गुमाउँछन्।

यस घटनाको सम्बन्धमा वायुसेनाले भनेको छ कि भारतीय वायुसेनाका दुई फाइटर विमान ग्वालियर नजिकै आज बिहान दुर्घटनाग्रस्त भएको छ। विमान नियमित प्रशिक्षण अभियानमा थियो। तीन जना पाइलट मध्ये एक जनाको मृत्यु भएको छ । दुर्घटनाको कारण पत्ता लगाउन छानबिन गर्न निर्देशन दिइएको छ ।

रिटायर्ड वायुसेना पीआरओ अनुपम बनर्जीका अनुसार दुर्घटनाको कारणबारे बताउन अहिले नै हतार हुने उल्लेख गरेका छन। तर, यो सत्य हो कुनै खास क्षेत्रमा दुईवटा विमान ठोक्किएमा मानवीय त्रुटिको सम्भावना बढी हुन्छ । पाइलटको निर्णय वा एयर कन्ट्रोलमा समस्याका कारण यस्तो घटना भएको हुनसक्छ ।

यसैबीच रक्षा विज्ञ प्रफुल्ल बक्षीले दुवै विमान एकै ठाउँमा ठोक्किएर ठोक्किएर दुर्घटना भएको हुनसक्ने बताए । विमान एउटै ठाउँमा ठोक्किएमा फरक–फरक क्षेत्रमा खसेको हुन नसक्ने उनले बताए ।

अभ्यासका क्रममा दुवै विमान ग्वालियरबाट उडेको र ग्वालियरमा फिर्ता अवतरण गर्ने सम्भावना पनि रहेको प्रफुल्ल बक्षी बताउँछन् । यतिबेला एटीसीसँग सम्पर्क टुटेकाले एकअर्कालाई देख्न नसकेर आपसमा ठोक्किएका हुन् ।