भारत सरकारको लगानीमा रहेको लाइफ इन्स्योरेन्स कर्पोरेशन (एलआईसी इन्डिया) को मुख्य लगानीमा नेपालमा संचालनमा रहेको एलआईसी नेपाल नेपाली जीवन बीमा कम्पनी मध्ये अग्रणी कम्पनी हो । यसले आफ्नो अलग पहिचानका साथ नेपालमा जीवन बीमालाई नयाँ उचाइमा पुर्याउन समेत ठुलो योगदान दिएको छ । यही संस्थाका निर्देशक तथा प्रमुख कार्यकारी अधिकृत लक्ष्मीप्रसाद दाससँग आर्थिकन्युज डटकमले जीवन बीमाका विविध पक्ष समेटेर सम्वाद गरेको थियो । प्रस्तुत छ, सोही सम्वादको सम्पादित अंश :

जीवन बीमालाई तपाई कसरी परिभाषित गर्नुहुन्छ ?
वर्तमान विश्वमा नै जीवन बीमा एक प्रकारको आधारभूत आवश्यकता बनिसकेको छ । जीवन बीमाका धेरैवटा उदेश्यहरु हुन्छन् । यसको पहिलो महत्व भनेको नै बीमित व्यक्तिको मृत्यु हुँदा कसैले हडप्न सक्ने सम्पत्तिलाई कतै सुरक्षित रुपमा राख्नु हो । यदि कुनै व्यक्तिले आर्जन गर्ने उमेर मै मृत्यु भयो भने निजको परिवारलाई तत्कालै र भविष्यमा समेत ठुलो आर्थिक संकटमा पर्नसक्ने सम्भावना हुन्छ । निजको परिवारको भईरहेको नियमित खर्च जस्तै विभिन्न बिलहरुको भुक्तानी, ऋणको नियमित किस्ता, पढाई र दैनिक जीवनयापनका लागि खर्च गरिरहनु पर्ने हुन्छ । यदि त्यो परिवार आफैमा धनी छैन भने नियमित कमाई गर्ने मान्छे नहुँदा यी सबै खर्चको भार उठाउन सक्दैन । जीवन बीमाले मानिसहरुको परिवारलाई सहज र समस्या रहित ढंगले नियमित जीवनयापनको अवसर प्रदान गर्छ ।

वर्तमान नेपालमा जीवन बीमाको क्षेत्रमा देखिएको प्रतिष्पर्धात्मक बजारलाई कसरी हेरिरहनुभएको छ ?
 नेपालमा जीवन बीमाको बजार तिब्र गतिमा बढिरहेको छ । नेपालमा हाल रहेका १९ जीवन बीमा कम्पनीहरु खुल्ला बजार प्रतिष्पर्धामा रहेका छन् । विगतकेही वर्षयता हामी जीवन बीमाको क्षेत्रमा उल्लेख्य वद्धि भएको पाउँछौ । यो बीमा गर्ने व्यक्तिको संख्या र संकलित प्रिमियम दुबैमा देख्न सकिन्छ । बीमाका अभिकर्ताहरु घरघर, दैलो दैलोमा पुगेर बीमाको पहुँच वृद्धि गरेको देखिन्छ । यस बाहेक बीमा कम्पनीहरुले पनि आकर्षक योजनाहरु प्रस्तुत गरिरहेका छन् । जसले बीमितहरुलाई राम्रो प्रतिफल र धेरैभन्दा धेरै जोखिम नियन्त्रण समेत गरिरहेका छन । अझै पनि नेपालको ठूलो जनसंख्या बीमाको पहुँचभन्दा बाहिर नै छ । बीमा कम्पनीहरुले उनीहरुलाई बिमाको दायरमा ल्याउन योजना बनाउनुपर्ने देखिन्छ ।  जीवन बीमा क्षेत्रमा समस्याको रुपमा कुनै नीतिगत अभाव वा कानुनी अड्चन देख्नुहुन्छ ?

म कानुनी अवस्था र नीतिगत अभावको विषयमा कुनै टिप्पणी गर्न चाहान्न किनकी यो सरकारको नियामक पाटोको कुरा हो । म यति चाहीं भन्छु कि जीवन बीमाको विकासको लागि सरकारको नीति असल र सहयोगी हुनुपर्छ । एलआईसी नेपाल एउटा असल जीवन बीमा कम्पनी भएको कारण हामी सधै नियामकको निर्देशन र कानुनी प्रावधानहरुको सम्मान गर्छौं ।

नेपालका जीवन बीमा कम्पनीहरु सामुरहेको चुनौती र अवसरलाई कसरी विश्लेषण गर्नुहुन्छ ? 

पछिल्लो तथ्यांक अनुसार नेपालको ८० प्रतिशतभन्दा बढी जनसंख्या जीवन बीमाको दायरभन्दा बाहिर छन । त्यो बाहिर रहेको जनसंख्या र उनीहरुको परिवारलाई पनि जोखिमको सुरक्षणको आवश्यकता छ । त्यसैले जीवन बीमा कम्पनीहरुको लागि उनीहरुको व्यापार वृद्धि गर्ने प्रयाप्त अवसर रहेको म देख्छु । मलाई के लाग्छ भने जुन कम्पनीले बजारको खोजि गर्न सक्छ र अब पाँच वर्षसम्म लगातार राम्रो गर्छ त्यसपछि नेपालको जीवन बीमा क्षेत्रको त्यसैले नेतृत्व गर्छ । प्रतिष्पर्धात्मक बजारको फाइदा यो पनि हुन्छ कि बीमितहरुले धेरै लाभको अवसर पाउँछन् । 

हाल नेपालमा १९ वटा जीवन बीमा कम्पनी छन्, तर त्यस अनुरुप आवश्यक दक्ष जनशक्ति छैनन । बीमा क्षेत्रका प्राविधिकहरुको अभाव अहिले हामीले भोगिरहेको प्रमुख समस्या हो । त्यस बाहेक हामीले बजारमा पठाएका कतिपय पोलिसीहरुको बिक्री गलत ढंगले हुने गरेको समेत पाइन्छ । त्यो पनि अर्को समस्या हो । हाम्रा ग्राहकहरुलाई उत्कृष्ट सेवा दिन उन्नत सफ्टवेयरको समेत अभाव यहाँ देखिन्छ ।

मानिसहरु के भन्छन् भने नेपालमा चाहिँने भन्दा बढी जीवन बीमा कम्पनीहरु खुले, तपाई यो भनाईसँग सहमत हुनुहुन्छ ? 

एउटा कम्पनीको प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ)को हैसियतमा मैले हाल नेपालमा रहेका जीवन बीमा कम्पनीको संख्याबारे बोल्न मिल्दैन । म यतिमात्र भन्न चाहन्छु कि जुन कम्पनीले आम ग्राहकको मन जित्न सक्छ त्यो बजारमा पछिसम्म रहन्छ । 

नेपालको बीमा क्षेत्रमा पनि बिग मर्जरको विषय प्रवेश गरेको हल्ला छ नि , के तपाई यसबारे जानकार हुनुहुन्छ ?

हो, यस्तो हल्ला मैलेपनि सुनेको छु ।  जहाँसम्म एलआइसी नेपालको कुरा छ हाम्रो त्यस्तो कुनै इच्छा छैन । भारतको एलआइसी जुन त्यहाँको सरकारको प्रमुख शेयर रहेको कम्पनी हो । त्यसको यहाँ नेपालमा पनि प्रमुख शेयर छ । त्यसैले यस विषयमा कुनै छनौट गर्नुपर्यो भनेपनि त्यसको स्वीकृति आवश्यक हुन्छ । 

बीमा कम्पनीमा चुक्ता पुँजीको कस्तो महत्व हुन्छ ? मतलब, तपाई चालु अवस्थामा रहेका बीमा कम्पनीको हकमा चुक्ता पुँजीको कस्तो भूमिका हुन्छ ? 

बीमा कम्पनीको लागि चुक्ता पुँजीको महत्व ठूलो हुन्छ ।  त्यसले कम्पनीको विश्वास बढाउँछ । निश्चय नै बीमा कम्पनीहरुले आफ्ना ग्राहकबाट प्रिमियम संकलन गर्छ ।  त्यसबेला शुरुदेिख नै उनीहरुको भने आफुले प्रिमियम तिरेको कम्पनीको आर्थिक अवस्था कस्तो छ भन्ने चासो हुन्छ । सामान्यतया नियामक निकायले नै उनीहरुको जिम्मेवारीको आधारमा दायित्वलाई मध्यनजर गर्दै बीमा कम्पनीको चुक्ता पुँजी कति हुने भन्ने निर्धारण गर्छ । यो कम्पनीहरु आफ्नो काम प्रति  कति जिम्मेवार हुने भन्ने विषय पनि हो । एलआइसी नेपालले बीमा समितिले तोके अनुसारको चुक्ता पुँजी पुर्याईसकेको छ ।

नेपालमा राम्ररी शुरु नै नहुँदै बैंकासुरेन्स हट्यो जवकि अन्य मुलुकमा यो राम्ररी सञ्चालनमा रहेको देखिन्छ । यसबारे केही भन्नु हुन्छ ?
 अघिल्लो आर्थिक वर्षमा नेपालका जीवन बीमा कम्पनीहरुले बैंकासुरेन्सबाट राम्रोसँग पैसा संकलन गरेका थिए । बीमाको विस्तारमा यसको पनि ठूलो हात थियो । जे भएपनि यो सबै सरकारले समय समयमा परिवर्तन गर्ने नीतिमा भरपर्ने कुरा हो । 

अब एलआइसी नेपालबारे कुरा गरौँ, नेपालको जीवन बीमा क्षेत्रमा यसलाई कसरी परिभाषित गर्नु हुन्छ ?

एलआईसी नेपाल नेपालको जीवन बीमा क्षेत्रमा एउटा परिपक्व नाम हो । हाल हामीहरु ७४ वटा शाखा मार्फत आफ्ना ग्राहकहरुलाई सेवा उपलब्ध गराइरहेका छौं । त्यसबाहेक हामीसँग एउटा कर्पोरेट कार्यालय छ । हाम्रासँग २५० कर्मचारी छन् भने देशभर ४४ हजार एजेन्टहरु रहेका छन् । हामी पारदर्शी लेखा र असल शासनमा विश्वास गर्छौं । यो कम्पनी आफ्नो मूल कम्पनी अर्थात् एलआईसी इन्डियाबाट निर्देशित रहन्छ जसको २२ वटा मुलुकमा व्यापार विस्तार भएको छ ।

एलआईसी नेपाल किन नेपाली ग्राहकको लागि सही छनौट हुनसक्छ भन्ने केही आधारहरु छन् ?

एलआईसी नेपाल नै सहि छनौट हुने कयौं आधारहरु छन् । सामान्यरुपमा भन्नुपर्दा ग्राहकहरुले बीमा पोलिसी ५, १० वा १५ वर्षको लागि लिने गर्छन् । हाम्रा सबै परम्परागत योजनाहरुमा समेत हामीले दिने प्रतिफल भनेको प्रति हजार प्रति वर्ष  ६६ रुपैयाँ हो जुन नेपाली बीमा उद्योगमा अरुको तुलनामा सबैभन्दा बढी हो । त्यसैगरी हामी जति लामो समयको लागि पोलिसि खरिद गरिएको छ त्यति नै बढी बोनस समेत दिने गर्छौं । यो बोनस म्याचुरिटि भुक्तानी, मृत्यु पछिको भुक्तानी, ऋण लिंदा वा बिचैमा स्किम छोड्दा समेत पाइन्छ । एलआईसी नेपाल नेपालको एक मात्र आइएसओ ९००१ः२०१५ प्रमाणित कम्पनी पनि हो । यसको हालसम्मको स्थिति समेत अति राम्रो र उत्कृष्ट छ ।

तपाई मलाई एलआईसीको कुनै एक प्रोडक्ट दिन खरिद गर्न सिफारिस गर्नुपर्यो भने कुन चाहिं सिफारिस गर्नुहुन्छ ?

हाम्रा हालसम्म सबैभन्दा बढी बिक्री भएका प्रोडक्टहरुमा जीवन आनन्द, जीवन तरंग,धन वृष्टि, जीवन साथी, चाइल्ड इन्डोमेन्ट र जीवन विद्या रहेका छन् । सबै प्रोडक्टका आ–आफ्नै विशेष फिचरहरु पनि छन् । यदि तपाईले आफ्नो उमेर, पारिवारिक पृष्ठभूमि, र तपाइले तिर्नसक्ने प्रिमियमबारे जानकारी दिनुभयो भने हामी तपाइलाई उपयुक्त हुने योजना सुझाउन सक्छौं । हाललाई म तपाइलाई हाम्रा कुनै एजेन्ट वा नजिकको हाम्रो शाखामा सम्पर्क राख्न र छलफल गर्न अनुरोध गर्छु ।  

हाल के हेर्नुपर्छ भने भविष्यमा प्रतिफल कुनबाट आउने निश्चित छ । आम मानिसहरुको लागि कुनै पेन्सनको व्यवस्था त छैन । हाम्रो जीवन तरंग नामको योजनाले तपाइलाई यसको अवधि पुरा भएपछि जीवन पर्यान्त पेन्सन दिन्छ । यो योजनाले गतवर्ष अहिलेसम्मको सबैभन्दा राम्रो र चमत्कारिक मानिएको  जीवन आनन्द नामको योजनालाई समेतपछि पार्दै अत्याधिक प्रिमियम सङ्कलन गर्यो ।

यो सम्वादलाई तपाई कसरी टुंग्याउन चाहनुहुन्छ ?
म आर्थिकन्युजको टिमलाई धन्यवाद दिंदै मेरा एजेन्ट, बजार प्रतिनिधि, एजेन्सी म्यानेजर र सम्पूर्ण कर्मचारीहरुलाई यो कम्पनिलाई एक महत्वपूर्ण र सफल कम्पनीका रुपमा स्थापित गर्न अतुलनिय भूमिका निर्वाह गरेकोमा धन्यबाद ज्ञापन गर्छु ।