• भूपालमान श्रेष्ठ

जापानले अभूतपूर्व रुपमा त्यहाँ जनसङ्ख्या घटेको बेला विदेशी कामदारहरूलाई आकर्षित गर्ने र त्यहीँ बसोबास गर्न प्रोत्साहित गर्ने नीति लिएर समस्याको समाधानको उपाय निकाल्यो । तर, जापानले विदेशीहरूलाई स्वीकार पर्याप्त तयारी भने गरेको छैन । परिणाम स्वरूप सम्भावित राम्रा र दक्ष कामदारहरू जापान गइरहेका छैनन् । यसको सट्टा दक्षिण कोरिया, युरोप र अमेरिका तर्फ जान्छन् जहाँ उनीहरूले पाउने ज्याला बढी छ।

जापानले विदेशीहरूसँग सहअस्तित्व सहित कसरी चल्नुपर्छ ? दि मैनीची नामक समाचार संस्थाले नेपाली कामदारहरूको विशेषज्ञ एजेन्सी टोकियोस्थित सीई मानव संसाधनका अध्यक्ष भूपालमान श्रेष्ठसँग यो विषयमा अन्तर्वार्ता लिएको छ । प्रस्तुत छ, सो जापानी सञ्चार माध्यममा प्रकाशित अन्तर्वार्ताको सारांशको नेपाली अनुवाद :

हाल जापानमा नेपालीहरूको सङ्ख्या करिब १ लाख ५० हजार रहेको छ । सन् २००० को आसपास त्यहाँ हजारौँको संख्यामा नेपाली थिए तर ग्रेट इस्ट जापान भूकम्प (सन् २०११) पछि विदेशी विद्यार्थी भिसा जारी गर्नको लागी सर्तहरू अलि खुकुलो पारियो । जसको कारण त्यहाँ जाने नेपालीको संख्यामा तीव्र वृद्धि भयो। नेपालका धेरै मानिसहरू यहाँ आउन चाहन्छन्। यो एक उन्नत एशियाई देश हो जहाँ संस्कृति र धर्ममा केही समानताहरू छन्। विदेशीहरू अन्य मुलुकका मानिसहरु "जापानबाट टाढा भइरहेका छन्" भनिए पनि नेपालमा यसको लोकप्रियता अझै घटेको छैन।

यद्यपि, जापान भविष्यमा विदेशीहरूका लागि आकर्षक बन्नेछ कि छैन भन्ने चाहिँ स्पष्ट छैन। जापान परिवर्तन नभएसम्म विदेशीहरूले भ्रमण गर्न चाहने देश रहन गाह्रो हुन सक्छ।

श्रमशक्तीको अभाव अन्त्य गर्न तोकिएको क्षेत्रमा सीप भएका विदेशीहरूलाई भिसा दिने प्रणाली सन् २०१९ सम्म थियो । तर, सर्वसाधारण कामदारको रूपमा जापान प्रवेश गर्न पाउने व्यवस्था छैन । त्यसैले, धेरैले विद्यार्थी वा दक्ष श्रम भिसामा जापान प्रवेश गरे । यसको उदाहरणका लागि नेपाली रेस्टुरेन्टमा शेफको रूपमा काम गर्न भन्दै धेरै नेपाली जापान छिरे ।

नेपाल रोजगारीका लागि धेरै विदेश जाने देश हो । स्वदेशमै शिक्षित भए पनि आफूले आशा गरेको जागिर पाउन सकेका छैनन् । त्यहाँ एक दशकसम्म जारी द्वन्द्व समाप्त भएको छ, तर देश राजनीतिक रूपमा अस्थिर छ । र, असन्तुष्ट युवाहरू बाहिरको संसारमा गइरहेका छन्।

उच्च दक्ष कुलीन वर्गले जापानमा होइन, अमेरिका र युरोपमा ह्वाइट कलर जागिर खोजेको छ। कम शिक्षितहरू निर्माण मजदुरहरू जस्ता शारीरिक श्रमका लागि मध्यपूर्व जानेछन्। जापान आउनेहरूलाई बिचमा कतै वर्गीकरण गर्न सकिन्छ।

सम्भ्रान्तहरूले जापान नरोज्नुको कारण भाषाको अवरोध हो । जापानी भाषा बोल्न नसकेमा जापानमा बस्न गाह्रो हुन्छ । विश्वव्यापी रूपमा पोर्टेबल सूचना प्रविधि (आइटी) कौशल भएकाहरूले सोच्छन्, "मलाई यो चरणमा जापानी भाषा अध्ययन गर्न आवश्यक छैन।" तलबमा उल्लेख्य वृद्धि नभएसम्म जापानले उच्च दक्ष जनशक्ति आकर्षित गर्न गाह्रो हुनेछ।

त्यहाँ अन्य बाधाहरू पनि छन्। प्राविधिक प्रशिक्षार्थी (इन्टर्नी) वा निर्दिष्ट दक्ष कामदारको रूपमा जापान जान प्राविधिक इन्टर्न ट्रेनिङको सङ्गठन र जापानी अध्यागमन प्रक्रियाहरू मार्फत जान समय लाग्छ । यूकेका लागि सम्भावित कामदारहरूले दुई महिना भित्र नेपाल छोड्न सक्छन्, जापानको लागि उनीहरूले छ महिनादेखि एक वर्षसम्म कुर्नु पर्छ। यसैले जापान जान चाहने कतिपयले आफ्नो गन्तव्य बिचमै परिवर्तन गर्छन् ।

तलब र सुविधाका हिसाबले जापान र अन्य विकसित देशबिचको खाडल पनि ठूलो छ । बेलायतमा मा एक नर्सिङ कामदारले ५१ हजार  पाउन्ड (लगभग ९.३ मिलियन येन) को वार्षिक तलब पाउँछन् । त्यो जापानमा पाइने भन्दा दुई गुणाले बढी हो । इजरायलमा बृद्धबृद्दा हेरचाह गर्ने कामदारहरूले आफ्नो तलबको ठूलो हिस्सा बचत गर्न सक्छन्, किनकि कम्पनीले उनीहरूको बस्ने खर्च र खानाको लागि भुक्तानी गर्छ।

एसिया भित्र पनि एउटै कामका लागि जापानमा भन्दा दक्षिण कोरियामा तलब बढी छ । विदेशी कामदारहरू स्वीकार गर्ने दक्षिण कोरियाको प्रणाली पनि अझ उन्नत छ । र, त्यो देशको मनोवृत्ति "विदेशीहरू चाहिन्छ" भन्नेमा स्पष्ट छ ।

कार्य क्षेत्रमा नेपालीहरूसँग काम गर्ने जापानीहरूको मनोवृत्ति र प्रतिक्रियाले मलाई चिन्तित तुल्याउँछ। जापानमा आएर जागिर सुरु गर्ने केही नेपालीलाई काममा कडा गाली गरिन्छ र भन्छन्, ‘म अब जापानमा काम गर्न चाहन्न ।'

यदि उनीहरूले आफ्नो परिवारलाई साथमा ल्याउन चाहेमा त्यहाँ अझ धेरै अवरोधहरू छन् जसले उनीहरूलाई जापानी सामाजिक दृश्यको हिस्सा बन्नबाट रोक्छ । जस्तो कि उनीहरूका बालबालिकाको विद्यालय भर्नामा समस्या हुनसक्छ । मलाई आशा छ कि प्रत्येक जापानी विदेशीहरूसँग सहअस्तित्व स्वीकार गर्न चाँडै नै तयार हुनेछन्।

(अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थीका रूपमा जापान पुगेका भूपालमान श्रेष्ठ जापानमा बसोबास गर्ने नेपालीहरूलाई सहयोग गर्ने कार्यमा संलग्न छन् र उनले जापानमा एभरेस्ट इन्टरनेशनल स्कुल स्थापना गरेका छन्। उनी सीई ह्युमन रिसोर्सेसका अध्यक्ष पनि हुन्।)