काठमाडौं । आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को मौद्रिक नीति सार्वजनिक भएपछि नेपालमा पनि काउन्टर साइक्लिकल क्यापिटल बफर लागू भएको छ । । कोभिड१९ का कारणले घोषणा भएर पनि स्थगन गरिएको काउन्टर साइक्लिकल बफर चालू आर्थिक वर्षको मौद्रिक नीतिमार्फत कार्यान्वयनमा ल्याइएको हो । 

राष्ट्र बैंकले शुक्रबार इजाजत प्राप्त ‘क’, ‘ख’ र ‘ग’ वर्गका वित्तीय संस्थाका लागि जारी गरिएको एकीकृत निर्देशन २०७९ परिमार्जन गरी क्यापिटल एडुक्वेसी फ्रेमवर्क २०१५ (ब्यासल ३) मा व्यवस्था भए बमोजिमको काउन्टर साइक्लिकल बफर कार्यान्वयनमा ल्याएको हो ।

 वाणिज्य बैंकहरुले ६ प्रतिशत प्राथमिक पुँजी र २.५ प्रतिशत क्यापिटल कन्भर्सेसन बफरसहित ८.५ प्रतिशत न्यूनतम् प्राथमिक पुँजीकोष (टायर वान) कायम गर्नुपर्छ भने कुल पुँजीकोष (टायर वान र टायर टु) ११ प्रतिशत कायम गर्नुपर्ने व्यवस्था रहेको छ ।

हालसम्म बैंकहरुले ८.५ प्रतिशत प्राथमिक पुँजीकोष र २.५ प्रतिशत सहायक पुँजीकोष गरी ११ प्रतिशत पुँजीकोष कायम गर्न पर्ने व्यवस्था रहेको छ । जसअनुसार वाणिज्य बैंकहरुले झैं अब विकास बैंकहरुले पनि थप २।५ प्रतिशत पुँजी कोष कायम गर्नुपर्नेछ। काउन्टर साइक्लिकल बफर अनुसार ११ प्रतिशत कायम गर्दै आएको पुँजीकोष अनुपातमा अतिरिक्त २.५ प्रतिशत पुँजी थपिन्छ। कुल १३.५ प्रतिशत पुँजीकोष कायम गर्नुपर्छ। यो व्यवस्था राष्ट्रियस्तरका विकास बैंकहरुलाई मात्रै हो।

 एकीकृत निर्देशनअनुसार ‘क’ वर्गका इजाजत प्राप्पत संस्था र ‘ख’ वर्गका राष्ट्रिय स्तरका विकास बैंकले क्यापिटल एडुक्वेसी फ्रेमवर्क २०१५ बमोजिम र ‘ख’ वर्गका राष्ट्रिय स्तरबाहेकका र ‘ग’ वर्गका इजाजत प्राप्त वित्तीय संस्थाले क्यापिटल एडुक्वेसी फ्रेमवर्क २००७ (२००८ जुलाईमा अद्यावधिक) अनुसार काउन्टर साइक्लिकल बफर कायम गर्नुपर्नेछ ।

के हो काउन्टर साइक्लिकल क्यापिटल बफर ? 
 डिसेम्बर २०१० मा, बैंकिङ सुपरिवेक्षण सम्बन्धी बासेल समितिले  जसलाई (ब्यासल ३) ले थप लचिलो बैंकहरू र बैंकिङ प्रणालीहरूको लागि एक विश्वव्यापी नियामक ढाँचा प्रकाशित गर्‍यो । जसले काउन्टर साइक्लिकल क्यापिटल बफर सहित बैंक पूँजी पर्याप्तता र तरलतामा विश्वव्यापी नियामक मापदण्डहरू निर्धारण गरेको छ ।  

 काउन्टर साइकलिकल क्यापिटल बफरले बैंकिङ क्षेत्रको पुँजी आवश्यकताहरूले बैंकहरूले सञ्चालन गरेको म्याक्रो–वित्तीय वातावरणलाई ध्यानमा राख्छ भनी सुनिश्चित गर्ने लक्ष्य राख्छ। यसको प्राथमिक उद्देश्य बैंकिङ क्षेत्रलाई अत्याधिक कुल कर्जा वृद्धिको अवधिबाट जोगाउने फराकिलो म्याक्रोप्रुडेन्सियल लक्ष्य हासिल गर्न पुँजीको बफर प्रयोग गर्नु हो । जुन प्रायः प्रणाली–व्यापी जोखिमको निर्माणसँग सम्बन्धित छ

। यसको काउन्टर साइकलिकल प्रकृतिका कारण, काउन्टरसाइक्लिकल क्यापिटल बफर व्यवस्थाले पहिलो स्थानमा क्रेडिट चक्रको निर्माण चरण विरुद्ध झुकाउन मद्दत गर्न सक्छ। अर्थतन्त्रको मन्दीमा व्यवस्थाले वास्तविक अर्थतन्त्रको कार्यसम्पादनलाई कमजोर पार्ने र बैंकिङ प्रणालीमा थप ऋण घाटा निम्त्याउने नियामक पुँजी आवश्यकताहरूले ऋणको आपूर्तिमा अवरोध हुने जोखिमलाई कम गर्न मद्दत गर्नुपर्छ।

बासेल ३ काउन्टर साइक्लिकल क्यापिटल बफरलाई बैंकहरूले ऋण एक्सपोजर गर्ने अधिकारक्षेत्रहरूमा प्रभावमा रहेका बफरहरूको भारित औसतको रूपमा गणना गरिन्छ। यो पूंजी संरक्षण बफरको एक विस्तारको रूप मा लागू गरिएको छ। यो पूर्ण रूपमा साझा इक्विटी टियर १ पूंजी समावेश गर्दछ ।  र, यदि न्यूनतम बफर आवश्यकताहरू उल्लङ्घन गरियो भने, पूँजी वितरण अवरोधहरू बैंकमा लगाइनेछ। पूँजी संरक्षण बफरसँग सुसंगत, लगाइएका बाधाहरू केवल पूँजी वितरणसँग सम्बन्धित छन् नकि बैंकको सञ्चालनसँग सम्बन्धीत।

बैंकहरूले तिनीहरूको काउन्टरसाइक्लिकल बफर आवश्यकताहरू गणना गरी सार्वजनिक रूपमा उनीहरूको न्यूनतम पूँजी आवश्यकताहरूको रूपमा कम्तिमा उही फ्रिक्वेन्सीमा खुलासा गरिएको सुनिश्चित गर्नुपर्दछ। थप रूपमा, आफ्नो बफर आवश्यकताहरू खुलासा गर्दा, बैंकहरूले बफर आवश्यकताको गणनामा प्रयोग गरिएको उनीहरूको निजी क्षेत्रको ऋण एक्सपोजरको भौगोलिक ब्रेकडाउन पनि खुलासा गर्नुपर्छ।

सदस्य क्षेत्राधिकारमा अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा सक्रिय बैंकहरूको कुरा गर्दा न्यायक्षेत्रीय पारस्परिकता लागू हुनेछ। १ जनवरी २०१६ र वर्ष–अन्त २०१९ को बीचमा पूँजी संरक्षण बफरसँग समानान्तर रूपमा काउन्टर साइक्लिकल बफर प्रणाली चरणबद्ध लागू गरिएको थियो ।  १ जनवरी २०१९ मा पूर्ण रूपमा प्रभावकारी भयो। क्षेत्राधिकारहरूले ठूला काउन्टर साइकलिकल बफर आवश्यकताहरू लागू गर्न छनौट गर्न सक्छन्। यस्तो अवस्थामा व्यवस्थाको पारस्परिकता प्रावधानहरू अतिरिक्त रकम वा पहिलेको समय(सीमामा लागू हुने छैन।

काउन्टर साइकिकल क्यापिटल बफर सञ्चालन गर्ने राष्ट्रिय अधिकारीहरूको लागि मार्गदर्शन शीर्षकको कागजातले राष्ट्रिय अधिकारीहरूले बफर निर्णयहरू पछ्याउन सहमत भएका सिद्धान्तहरू सेट गर्दछ। बैंकहरूलाई बफर स्तरमा समायोजन गर्न समय दिनको लागि, एक अधिकार क्षेत्रले १२ महिनासम्म काउन्टर साइक्लिकल बफरको स्तर बढाउने आफ्नो निर्णयको पूर्व–घोषणा गर्नेछ। काउन्टर साइक्लिकल बफरको स्तर घटाउनको लागि अधिकार क्षेत्रद्वारा गरिएका निर्णयहरू तुरुन्तै लागू हुनेछन्।